Капітан Марыет - Маленькі дзікун

Ён сказаў, што, паважаючы памяць майго бацькі, які быў яго прыяцелем, ён гатоў дазволіць мне ўкласьці мой капітал у яго комэрцыйную справу і спадзяецца, што я сваімі добрымі паводзінамі і стараньнем дасягну таго, што буду сур'ёзным і карысным удзельнікам яго фірмы. Я нешта прамармытаў так сабе, і ён, пэўна, зьдзівіўся. Потым я сказаў, што мой капітал вельмі мізэрны, каб лезьці з ім у такую вялікую справу, і думаю сьпярша паспрабаваць як-небудзь хутчэй падвоіць яго, і вось тады ўжо з падзякаю прыму прапанову.

— Ну, як сабе хочаце,—холадна адказаў ён.—Вядома, вы маеце права рабіць са сваімі грашыма, што хочаце, але раіў-бы быць асьцярожным, каб, рызыкнуўшы. ня страціць часам усяго.

Неўзабаве абставіны склаліся так, што праўда вылезла наверх.

Неяк, балюючы з сваім таварышамі, я сказаў, што думаю паспытаць шчасьця ў Вэст-Індыі. Гэтыя чуткі дайшлі да чалавека, у якога я пазычаў грошы. Ён падумаў, што я хачу ўцячы з Англіі, не заплаціўшы яму доўгу, і адразу-ж накіраваўся ў кантору Эвэліна, каб параіцца з Монвэрсам і, зразумела, сказаў суму майго доўгу. Монвэрс адразу-ж паведаміў аб гэтым Эвэліна.

І вось аднойчы містэр Эвэлін паклікаў мяне ў свой габінэт, зрабіў мне некалькі заўваг, на якія я, праўда, груба адказаў, і абвясьціў мне, што звальняе мяне са службы.

Справа ў тым, што пасьля першае гутаркі са мною ён навёў спраўкі аба мне і даведаўшыся, што я жыву даволі распусна, рашыў разьвітацца са мною.

У мне ўсё кіпела ад злосьці, але я хутка зразумеў, што трачу многае.

Яшчэ даражэйшаю для мяне рабілася яго дачка. Цяжка было і я пачаў заліваць сваё гора гарэлкаю. Я хацеў бачыцца з дзяўчынкаю Эвэлін, але бацька не дапушчаў, а потым накіраваў яе ў вёску да сваякоў.

Жыцыдё дало мне ўсё: здольнасьць, энэргію, адзін час нават грошы і ўсё дарэмна. Я зрабіўся п‘яным матросам. Вось у кароткіх рысах мая гісторыя. Заўтра раскажу табе, як і пры якіх акалічнасьцях я зноў спаткаўся з тваім бацькам і што давяло мяне да цяперашняга становішча.

— Я ўсё памятаю, што вы расказалі мне, —адказаў я,— толькі многіх слоў я ня ведаю, бо ніколі ня чуў іх. Я ня ведаю, што такое грошы, гульня і шмат іншага. Заўтра вы мне растлумачыце, а пасьля раскажаце далей.

Радасьці маёй ня было канца. Прадстаўце сабе чалавека, якога вывелі з турмы і прывялі проста ў сад, дзе ёсьць розная садавіна і прыгожыя кветкі,якіх ён ніколіня бачыў. У яго бадай было-б такое пачуцьцё, якое было ў мяне пасьля гутаркі—зьдзіўленьне, захапленьне, радасьць.

Я шмат чаго не разумеў, але мог прадстаўляць сабе той ці іншы прадмет у сваім выабражэньні. Для мяне адчыніўся новы сьвет.

Чалавек, які вырас у культурнай краіне, атрымаў адукацыю, мог лёгка, пры дапамозе кніжак, нагляданьняў над тым, што бачыць, пазнаёміцца з людзьмі, рознымі рэчамі, якіх ён і ня бачыў. А я нічога ня бачыў, апрача скал, мора птушак. Вось гэта і перашкаджала мне ў маіх імкненьнях.

Але гэтыя перашкоды павялічвалі мае жаданьні ведаць ўсё. На шчасьце, у мяне была надзвычайна добрая памяць. Мяне захапляла ўсякае новае прадстаўленьне. Я знайшоў мэту жыцьця, якое раней ня было ў мяне, і мне здавалася, што калі-б вялікая крыніца ведаў, уражаньняў і думак раптам зьнікла, я звар‘яцеў-бы ад гора.

Сяброўства маё з Джаксонам узмацнялася, хоць я ня ўпэўнены быў у тым, што ён не памсьціцца. Рана ў яго зажыла, але валодаць рукою ён ня мог.

Вось ён па маёй просьбе пачаў расказваць далей.

— Я пераходзіў з аднаго карабля на другі, бо звычайна мяне звальнялі за п'янства. Урэшце я трапіў на карабель, які адыходзіў у Чылі [1] Чылі — рэспубліка ў Паўднёвай Амэрыцы. . Прабыўшы там каля году, мы зьбіраліся плысьці назад з грузам. Нам трэ' было забраць тавары ў порце Вальдывіі, мы тут і прыпыніліся. Калі мы скончылі пагрузку, капітан сказаў нам, што згадзіўся прыняць на борт двух пасажыраў, мужа і жонку, якія накіроўваліся ў Англію.

Ім прыбралі каюту, а потым пад вечар паслалі чайку, каб прывезьці іх багаж. Я выехаў з чайкаю з намерам атрымаць на гарэлку, і не памыліўся: нам далі чатыры даляры. Мы адразу-ж пашлі ў бліжэйшую харчэўню і ўсе ап‘янелі. Мы думалі спачатку перавезьці багаж, а пасьля вярнуцца за пасажырамі. Карабель адыходзіў у мора вельмі рана. Я так быў п‘яны, што капітан ня пусьціў мяне назад на бераг. Потым я ўжо нічога не памятаваў аж да наступнай раніцы. Прайшло некалькі гадзін з часу падняцьця якара і бераг хутка пачаў зьнікаць. Пасажыр вышаў на палубу, а я ў гэты час складаў снасьці. Глянуўшы, я адразу-ж пазнаў гэтага пасажыра. Гэта быў твой бацька. Прайшло Многа гадоў, як мы бачыліся. З юнака ён зрабіўся сталым чалавекам. А што сталася са мною? П'яны матрос. Я ўвесь час чакаў, што ён пазнае мяне. Ён зноў пашоў у каюту і праз колькі часу вышаў са сваёй жонкаю. Я з зацікаўленасьцю глянуў на яе і пазнаў тую самую дзяўчынку Эвэлін, якую калісьці так горача любіў і страціў па сваёй віне. Пакуль яны стаялі на палубе і любаваліся пагодаю, да іх падышоў капітан. Гэтае нечаканае спатканьне ашаломіла мяне і работа валілася з маіх рук. Капітан заўважыў гэта і зьвярнуўся да мяне са словамі: