Андрей Федоренко - Нічые

- Не хочаце дакурыць, таварыш Кецка? - Мікіцін адарваў мокрае з цыгаркі, паднёс рэўкамаўцу недакурак да самага рота. - Цягніце, я патрымаю!

- Хай ужо, - адмахнуўся Кецка. - Не дакурыў - што з дзеўкаю не даляжаў. Потым, у цяпле, накуруся...

Мішка скоса зірнуў на яго, тады, відаць, па аналогіі: скалечаныя рукі - антысаветчык-доктар - банда, спытаў, паказваючы на хату, каля якой стаялі:

- Адсюль таксама?

Кецка як бы задумаўся, адказаў не адразу:

- Мабыць... Тут два хлопцы вялікія, старэйшы жанаты, меншы - гімназіст, у Слуцку вучыўся...

- А цяпер у лесе вучыцца?

Кецка паціснуў плячыма:

- Разбярэш тут, хто ў лесе, хто дзе...

- Разбярэмся.

- Бацька іхні стары ўжо... І баба хворая, на печы ляжыць, год не ўстае... Нявестка з дзіцям малым таксама...

- Што таксама? З печы не ўстае?

- Ды не, проста жыве з імі...

- Разбярэмся! - паўтарыў Мішка. Ён растаптаў недакурак. Раптам выцягнуў у Мікіціна заціснутую пад пахай пугу, размахнуўся і гучна «стрэліў».

Шарахнуліся спужаныя коні, Мікіцін ледзь утрымаў нацягнутыя лейцы. У двары глуха і як бы здалёк адкуль забрахаў сабака. Чакаюць, значыць, раз сабаку схавалі, ведаюць, што з кім, з кім, а з сабакамі ў іх размова кароткая - расстрэл без суда і следства. Таму і ціха так - і на гэтай вуліцы, і на ўсім сяле.

Мішка каленам піхнуў незашчэпленыя веснічкі, пайшоў на двор. За ім пацягнуліся астатнія, пакінуўшы каля падводы аднаго Мікіціна.

У двары, акружаным хлявамі і хлеўчыкамі, дрывотняй і пуняю, не было ні душы. Толькі сабака, не зразумець дзе, скавытаў і шкробся лапамі аб дошку - прасіўся на волю.

Ідучы паўз вокны, Мішка па чарзе пастукаў пугаўём у шыбіны, крыкнуў знарок, як часта любіў, ламаючыся пад паляка:

- Матка, яйкі, млека нясі!

Ён узбег на ганак і ўжо працягнуў руку, каб націснуць на клямку, як нечакана дзверы расчыніліся самі.

- Далёка сабраўся? - спытаў чыйсьці ціхі, страшначужы голас.

З цёмных сенцаў на Мішку глянула круглая, як вока, дзірка рулі абрэза.

- Стой!!! - хапаючыся за кабуру імяннога маўзера, адзінае, што паспеў крыкнуць Мішка, ці то чалавеку з абрэзам, ці каб папярэдзіць сваіх.

Лопнуў стрэл, у адначассе з сянец выбліснуў да сляпучага яркі агеньчык, які навылёт прабіў Мішку грудзі, і ён адразу асеў, дзе й стаяў, на ганку, а тады скаціўся долу, пад сцяну, затрымцеў у сутаргах, заграбаючы рукамі гразкі снег. І апошняе, што ўхапілі рэшткі яго свядомасці, было адчуванне гэтага снегу пад шчакою і млявы, прыкры пах уласнае крыві.

У першы міг ашаломленыя чырвонаармейцы апамяталіся і чамусьці не ўрассыпную, а што тыя куры - усе разам - замітусіліся па двары, шчэрачыся вінтоўкамі ва ўсе пабудовы, адкуль маглі прагучаць новыя стрэлы. Толькі вопытны Кецка рвануўся быў назад, на вуліцу, але напярэймы яму з-за сцяны дрывотні выскачылі двое, у світках і са стрэльбамі, равучы ў дзве глоткі нямым крыкам, ад якога закладала вушы: «Вінты ўсім пад ногі!!! Быстра!!!» - і навялі зброю адзін на Кецку, другі - на чырвонаармейцаў, нібы сабраўшыся «зрэзаць» іх усіх адным стрэлам.

З сянец, трымаючы руляю ўніз абрэз, абачліва прыгнуўшыся ў дзвярах, вынырнуў метры пад два ростам велікан - у накінутым на шырозныя плечы і сцягнутым на грудзях двума гузікамі шынялі, у ссунутай на патыліцу папасе з жоўтым верхам, на якім выпукляўся самаробны знак конніка з шабляю, а за веліканам высунулася з дзвярэй перш руля вінтоўкі з прымкнутым штыком, а затым паказаўся малады зусім хлапчына, у гімназісцкім шыняльку, без шапкі, белагаловы і з палахлівай, узбуджанай цікаўнасцю ў сініх вачах.

Велікан зірнуў перш на нерухомага Мішку пад сцяною, затым на чырвонаармейцаў. Тыя са спалатнелымі тварамі збіліся ў кучу, стаялі, кінуўшы пад ногі вінтоўкі і задраўшы над галовамі рукі.

- Стой! - паўтарыў велікан да іх Мішкава апошняе слова, толькі з іншай інтанацыяй - без адчаю, як у Мішкі, а спакойна, нават весела, нават з нейкай зухаватасцю; атрымалася, як у падпітага дзядзькі на вяселлі, што стаміўся гуляць і вось, выйшаўшы ў круг да танцораў, дае музыкам каманду: «стой!» - А то страляць буду! - прыгразіў, хоць чырвонаармейцы і так стаялі ні жывыя ні мёртвыя і не збіраліся нікуды ўцякаць. - Мікола - таго, каля падводы! - паказаў ён руляю абрэза, і адзін з дзецюкоў адразу ж кінуўся на вуліцу. - Гнат - з гэтымі разбярыся! Дзяніс, - да маладога, - вяроўку!..

Дзяніс бы толькі гэтага і чакаў - з паспешлівай ахвотнасцю, стараючыся нават выпадкова неяк не глянуць на забітага, знік у сенцах.

- Ану, к сцяне!.. Ды варушыся!..