Андрей Федоренко - Нічые

- Захварэў, здаецца...

- Ну дык не дзіва, без шапкі на дварэ, - заўважыў Чуб. - Ты б мо ваду халодную пабярогся піць?

«Здзекуецца? Насміхаецца? Ці папраўдзе не здагадваецца ні аб чым? Напляваць - абы хутчэй скончылася ўсё, абы яны нарэшце з'ехалі адсюль», - пакутліва думаў Дзяніс.

Чуб па-гаспадарску, не пытаючы дазволу, падышоў да стала.

- Дагуляць не далі, - шчодра плюхнуў сабе ў чарку з вялікай бутлі. - Ну, дзе наша не прападала! На дарожку!

- Піце на здароўе...

Карпа замітусіўся:

- Дый сабраць жа вам трэба чаго... І Данілу гасцінец будзе... Усё ж ёсць! Каўбасы пакладу, і сала, і масла...

- Вось за гэта дзякую, бацько. - Чуб выцер мокрыя губы, укінуў у рот кавалак сала без хлеба.

Дзяніс, які крадком назіраў за ім, аж перасмыкнуўся. «Гэта не людзі! Пасля ўсяго прыйсці, і жлукціць гарэлку, і чвякаць салам!..» Ізноў яму захацелася неяк уцячы адсюль, каб не бачыць нічога, схавацца, як малому, у сваім ціхім надзейным куточку паміж хлявом і прыбіральняю.

- Дзяніско, сынок! - пачуўся з-за коміна слабы голас. - Падай і мне вады!

Ён хуценька боўтнуў конаўку ў цэбрык. Аберуч, падняўшыся на дыбкі, падаў маці.

- А што гэта бухала там, на дварэ? - напіўшыся, спытала хворая.

- Нічога, ляжы сабе, - адказаў заместа сына Карпа, які вярнуўся з сянец, трымаючы ў руцэ ладна ўпакаваную палатняную торбу. - Гэта так, хлопцы балваліся... Лепш падай там цыбулі нізку. Ды большую знайдзі, не чужым даём... Данілу нашаму...

Зашамацела на печы цыбуля.

- Даніла ваш цяпер ого, - паказаў пальцам у столь Чуб. Відаць, усё ж была ў ім віна перад гаспадарамі за ўсё, што ўчварылі, і цяпер ён, як умеў, хацеў падхваліць іх. - Пры вялікім начальніку, ардынарац камандзіра палка! Самога Чайкі - героя - ардынарац...

І хоць не раз сёння чуў Карпа пра гэтага «героя - вялікага начальніка», а ўжо ў раз дзесяты слухаў гэтую наіўную, няўмелую пахвальбу свайго старэйшага сына, але ізноў клюнуў.

- Дык я яшчэ адскочу!.. Паляндвічкі дакладу, ёсць жа месца яшчэ... Хай, можа, камандзіра пачастуе, а то сам будзе есці, а той слінкі глытаць, - сказаў і адразу ж зазлаваў на сябе, што выкрыў неасцярожным словам гэтую бацькоўскую хітрасць: маўляў, паддобрываць трэба камандзіраўначальнікаў, тады і сынам паслабка будзе... Прыкрыкнуў на сына: - Хадзем у камору, паможаш хоць што!.. Хоць накрыўку з кубла патрымаеш...

Застаўшыся адзін, Чуб выпіў яшчэ. Потым, рыпаючы падлогаю, пайшоў у большую хату. Зазірнуў у баковачку. Каля пабеленай грубкі стаяла люлька, побач на табурэтцы сядзела маладзіца і дзюбала носам, змагаючыся са сном. Чуб кашлянуў асцярожна, хацеў паглядзець на малога ў люльцы, аж маладзіца ад яго кашлю страпянулася, устала, растапырыла рукі, засланяючы люльку сабою.

- Куды ты лезеш да яго, чорт абкураны!

Але, нягледзячы на сярдзітыя словы, ні ў голасе, ні ў вачах яе - пустых, выплаканых, вымучаных адзінотаю - не было ўжо ні злосці, ні гневу; не было ўжо сілы наракаць ні на гэтае непрыкаянае сабачае жыццё, ні на гэтых людзей, што звялі з сабою яе чалавека, ні на самога гэтага чалавека, які немавед чаго, дзеля чорта лысага адцураўся сям'і...

- Данілу перадаць што? - спытаў Чуб ціха.

Адказу не дачакаўся.

- Ну, нічога... Мо як-небудзь, - сказаў, абы хоць што сказаць.

Вярнуўся ў меншую хату. Карпа прыбіраў са стала. Набітая торба - мяшок добры, а не торба - стаяла, прыслоненая да прыпечка. Дзяніс пазіраў у акно, калупаў пазногцем падаконнік. Шынялёк і фуражка віселі каля дзвярэй на ўбітых у сцяну драўляных палачках - «вешалцы».

- Ну што - адзявайся памалу, - сказаў Чуб. Прыўзняў торбу за лямкі, паважыў. Пабаяўшыся, мусіць, што абарвуцца, падхапіў другой рукою знізу, прыціснуў да жывата.

- Кажу ж, захварэў... - Дзяніс нават не павярнуўся. - Горла дзярэ... І галава...

- Хай мо і праўда пабудзе трохі, - нясмела ўступіўся за сына Карпа. - Скажэце ўжо там... Мо сварыцца дужа не будуць, Даніла ж там пры начальстве...

- Ну, глядзі. - Чуб паставіў торбу на падлогу, выцягнуў з кішэні Кецкаў наган, паклаў на край стала. - На - на ўсялякі пажарны. Вінта забяру, мала што... І за ноч пастарайся вылечыцца. - Дадаў насмешліва: - Каб заўтра з раніцы быў як штык у Семежаве. А то і Даніла не паможа... Чуеш?

- Угу, - буркнуў Дзяніс, так і не павярнуўшыся.

Неўзабаве воз зарыпеў прыстылымі да зямлі коламі, Гнат цмокнуў і шлёгнуў канцом лейцаў бліжняга каня, падвода сарвалася з месца і шпарка пакацілася снегавой дарогаю да лесу. За падводай цугам, на адлегласці метра паўтара адзін ад аднаго, пацягнуліся звязаныя палонныя. Збоку ішоў Мікола, пасвістваючы, з вінтоўкаю на плячы. Ззаду - рукі ў кішэнях - Чуб.