Андрей Федоренко - Вёска

Васкевічу раптам перастала здавацца гэта смешным. «Ага, вы там жывяце, кніжкі пішаце — а тут...»

— Як Лена? — у адкрытую спытаў ён.

— На дэкрэтным цяпер, — неяк неахвотна адказаў Алесь. — Замуж выйшла. Але так памагае нам, цікавіцца...

Надзіва, гэтая навіна мала ўразіла Васкевіча. Нават гэтая. «Ага, — ізноў падумалася, — жывяце там, замуж выходзіце, а я...»

— У чым заключаецца твая работа, Антон?

— У чым? А вось цягацца гэтай дарогай туды-сюды і гарэлку піць. У гэтым заключаецца.

Рамановіч прапусціў яго з’едлівасць міма вушэй.

— У цябе такая маці цікавая. І мова чыстая, я нават не чакаў, думаў, усё ж Палессе, — а ў вас, аказваецца, мова чысцейшая, чым на Міншчыне. А пра маці — вясковая жанчына, а так разважае! Цяпер ясна, адкуль у цябе гэты дух.

— Яна яшчэ не так можа паразважаць, — Васкевіч, аднак, ацаніў гэтую пахвальбу. — Проста яна ўбачыла — чалавек гарадскі, культурны, а вось прыехаў да яе сына, гаворыць па-простаму — вось і ўсё.

— Уразіла, што яна ела лыжкаю і хутка... Правільна, у яе ж работа, усё на хаду, — для Рамановіча, відаць, гэта было цэлае адкрыццё. — Давай пасядзім? — прапанаваў ён.

Непадалёку ўжо былі двароўскія хаты. Хлопцы расцягнуліся на траўцы пад цяністай вольхаю, на пагорку, каля старой бетоннай трубы, што была ўкапана пад дарогаю і значыла, што тут некалі цякла рачулка. Цяпер усё зарасло травою і кустоўем без следу.

— Тыповы беларускі краявід! — сказаў Алесь, паказваючы на хаты сярод алешніку, потым спытаў: — Васкевіч, як ты думаеш — ты, які бачыў усю гэту механіку знутры — чаму так лажанўліся з рэферэндумам?

— Правільна зрабілі... Чаго лажануліся? А што яны разбіраюцца! Ды ім усё адно, яны табе за далучэнне да Амерыкі прагаласуюць — як ім скажуць, так і будзе.

— Ты галасаваў?

— Не.

— Я галасаваў, але, ведаеш, таксама не разумеў, не прымаў гэтай камедыі. Больш скажу: ніхто б нам гэтай незалежнасці не даў у любым выпадку! Як бы ні прагаласавалі.

Васкевіч гмыкнуў:

— Я разумею, узяць акээм і махнуць у гэты лес! — паўтарыў ён тое, што запісваў некалі ў сшытак.

— Ну, гэта крайнасці. Ёсць больш простыя шляхі, — Алесь гаварыў ціха, пранікнёна і пасля кожнага сказу ляпаў далоняй па траве. — Цяпер — толькі палітыка. Аддзяленне. Будзе цвёрдая незалежнасць — з’явіцца сама сабою і мова, і ўсё іншае. Цяпер гэта — аддзяленне — павінна стаць нацыянальнай ідэяй.

— Цяпер ужо гэта «нацыянальная ідэя»?

— Чаму ты іранізуеш...

— А як жа экспансія з «усходніх абласцей», «адметнасці рэгіёну»?

— Быў час — было актуальна гэтае. Вось калі ў нас тут будзе свая Італія, тады будзем дзяліцца на ўсходнікаў, паўднёвікаў... Ганарыцца гэтым. А цяпер, пакуль мы ўсе «Северо-Запад», трэба кансалідацыя. Цяпер многае змянілася.

«Ну, вядома, змянілася! Ты вунь як апрануты, чысценькі, не п’еш, не курыш, Лена там з нейкім... Міцура кніжкі піша і спрачаецца з рэктарам, сам хоча выкладчыкаў выбіраць!.. А тут...»

— Ды няма ніякай нацыянальнай ідэі, і быць не можа! — пачаў заводзіцца Васкевіч, адчуваючы забытае ўжо, радаснае ўзбуджэнне спрэчкі. — Ва ўсіх людзей ёсць, а ў нас няма! Я перад гэтым рэферэндумам думаў: вось калі б узяліся ўсе за рукі, ад Езярышчаў да нашага Славечна, зрабілі «жывы лянцуг»...

— Можа, яшчэ возьмуцца.

— Ага, зараз!

Рамановіч зморшчыў прыгожы белы лоб, сказаў цвёрда:

— Не возьмуцца — нічога страшнага. Жменька нас ёсць, праз выбары возьмем уладу — і ўсё само сабою зробіцца. Ты ж сам сабе супярэчыш, ты ж сам кажаш — нашы людзі рахманыя, як ім загадаеш, так і зробяць.

— А! Ну, вядома, калі лічыць іх за вінцікі, матэрыял... Але тады трэба забыць, і згадваць перастаць пра «нацыянальныя ідэі»!

— Ды што ты ўскінуўся, як певень?

— Хочаш ведаць? Калі ласка. Больш чым паўгода я, адзін, тырчэў тут — і каму я быў трэба? Ні слова, ні вестачкі!

— І ты з-за гэтага пакрыўдзіўся?

— А гэтага мала? Што мне аставалася думаць? Быў сярод вас, побач — быў патрэбен, як матэрыял. Як і гэтыя людзі, што жывуць вунь у хатах, табе будуць патрэбныя... Знік з вачэй — і ўсё. Значыць, ідэя даражэй за чалавека? Ды вы павінны былі кінуць усё на свеце, не выдаваць кніжкі ў «Маладосці», не выходзіць замуж, а кінуць усё на свеце і пісаць мне, званіць, біць тэлеграмы, прыязджаць, ратаваць, думаць увесь час пра мяне! А раз ідэя для вас засціць чалавека, дык гэта г... а не ідэя! Такая ж лухта, «балталёгія», як і ўсе іншыя словы...

— Я ж прыехаў, — ціха прамовіў Алесь. Раней, у Мінску, Антон ніколі не спрачаўся з сябрам, таму для Рамановіча ўсё гэта было нечакана, ён нават неяк сцяўся. Васкевічу стала шкада яго.