Усевалад Нястайка - Тарэадоры з Васюкоўкі

Нейкі момант панавала цішыня, потым...

— Га? — нібыта недачуўшы, запытала грозная постаць.

І... нешта глуха ўдарылася аб зямлю — гэта выпала з Кукурузавых рук стрэльба. А я шырока разявіў ад здзіўлення рот. І толькі цяпер успомніўшы пра ліхтарык, сціснуў яго рукою.

Перад намі стаяў... дзед Варава.

— Дзед, гэта вы? — плаксівым, разгубленым голасам запытаў нарэшце Кукуруза.

— Ды я ж, я, — гаварыў дзед, вылазячы на бераг. — Не пазналі, жаўтаротыя?..

Мы маўчалі. Кукуруза, відаць, чакаў і баяўся дзедавых роспытаў — чаму падмануў, што ідзе да цёткі ў Пяскі, дзе быў, што рабіў, чаму гэтае — «рукі ўгару»... Але дзед моўчкі замаскіраваў свой човен у чаратах і ні аб чым не пытаўся, нібыта ён усё чыста ведаў. У такіх выпадках найлепш самому пра што-небудзь пытацца.

І Кукуруза нарэшце насмеліўся:

— Дзед, а як вы тут апынуліся?

— Тапіцца ехаў. З гора. Што ў мяне вось такі ўнук шалапутны.

— Ды не жартуйце, дзед.

— От, цікава мне з табою жартаваць.

— Ну, скажыце, дзед, — канючыў Кукуруза.

— Ты ж мне збрахаў, навошта ж мне праўду казаць.

— Ды я... — запнуўся Кукуруза. Бо што тут скажаш?!

— Эхе-хе, — сумна ўздыхнуў дзед. — Куды ж я мог ехаць! Цябе, дурніка, шукаў... Гэта ж узяў я сваю стрэльбу чысціць. У нядзелю адкрыццё палявання. Вырашыў і тваю пачысціць. Думаю, хоць ты і двоечнік, а шкада — усё роўна ж з цябе трэба паляўнічага зрабіць. Кінуўся, няма тваёй стрэльбы. Туды, сюды — няма. Няўжо, думаю, хто ўкраў?! Потым глянуў — набояў амаль што палавіны няма (яны ж у мяне, дурнік, палічаныя). Пачаў здагадвацца. Тым больш, бачу я, і ватоўкі няма, у якой ты са мною на паляванне хадзіў. Але ўсё ж рашыў праверыць. І пайшоў ажно ў Пяскі да цёткі Ганны... Вось так ты мае старыя ногі шкадуеш! Туды сем кіламетраў, назад сем. Там цябе, ведама, не знайшоў. Ганне нічога не стаў казаць, каб не хвалявалася. Ну, думаю, няйначай як у плаўні збег хлопец, чортава душа. Я і сам туды яшчэ малым уцякаў, як бацька даў дыхту за разбіты глечык. Знаю... Прыйшоў я з Песак — ужо вечарэла. Лепей бы на раніцу пошукі адкласці, ды на душы неспакойна: «Ужо два дні той жаўтароцік адзін у плаўнях (бо ж дружка твайго я бачыў), а я, стары дурань, і вухам не вяду. Можа, ён галодны, можа, бог ведае што з ім. Усё-такі плаўні — не жартачкі. Чым дома сядзець, думаю, дай лепей паеду пашукаю.

І паехаў. Калі б не гэтае «рукі ўгару», мабыць, стары да раніцы па плаўнях сноўдаўся, як вадзяны. Вось так...

Кукуруза ўсяго мог чакаць: што дзед будзе лаяцца, што нават надзярэ вушы, як некалі. Але што дзед будзе гаварыць так проста і шчыра, ён, мабыць, не думаў. Ён пасумнеў і замаўчаў.

— Эх, няўжо я памру і не пабачу, як з цябе чалавек атрымаецца? — з болем сказаў дзед.

— Не кажыце так, дзед, не памрэце вы, — спалохана піскнуў Кукуруза.

— А ты што думаў — дзед вечны? На дзевяты дзесятак ужо павярнула. Вось-вось — і ў ямку старчаком. Ужо нядоўга...

— Я, можа, нават раней за вас памру. Вунь, памятаеце, як у мяне чыр на назе быў і тэмпература сорак... Так што не кажыце.

— Э, сынок, маладыя могуць памерці, а старыя мусяць памерці... Так ужо вядзецца. І не трэба ў гэтым змагацца. Лепш у чым іншым...

Запанавала маўчанне. Відаць, майго сябра канчаткова збянтэжылі і расхвалявалі дзедавы словы. Ды і мяне таксама. Ніколі я не бачыў дзеда такім. Заўсёды ён бурчаў, лаяўся, нават у карак мог даць, а тут... Эх, лепей бы ён нам вушы паабрываў!..

— Дзед! — жаласна прамовіў Кукуруза. — Вы не кажыце маме. Я вас прашу. Га, дзед?

— Дык што ж казаць? Няма чым радаваць.

— Я вучу граматыку, вучу, чэснае слова. І дыктант напішу.

— Пабачым...

— Вы думаеце, мы тут жарты строім? Мы тут... мы тут...

— Ды бачу — сочыце за некім. За кім гэта?

— За Кнышом.

— Огго! Чаго раптам?

Кукуруза хацеў усё паясніць, але тут дзед прыставіў далонь да вуха і ціха сказаў:

— Цыць!.. Потым... Плыве... Хавайцеся, хлопцы, хутчэй, пабачым, у чым тут справа.

Мы прыціхлі. А дзед ступіў толькі адзін крок да карча і — нібы растварыўся ў цемры. Прайшла хвіліна, дзве, а можа, і болей. І толькі пасля мы ўбачылі — са стругі выплыў човен. Як дзед Варава змог пачуць яго, не даўмею. Вось што значыць — стары паляўнічы.

Човен прыстаў да берага.

З чоўна вылез Кныш.

Нешта дзынькнула, упаўшы на зямлю. Кныш прамармытаў нешта, падняў, пайшоў па сцежцы.

Ён так блізка прайшоў каля мяне, што мне здалося, быццам ён вось-вось зачэпіцца за маю нагу, і я хуценька падцягнуў яе пад сябе.

У адной руцэ Кныш трымаў вялікі жалезны лом, а ў другой — вядро і друшляк, тое металічнае з дзюрачкамі, праз што варэнікі і галушкі працэджваюць.