Уладзімір Караткевіч - Быў. Ёсць. Буду

Страціў лес свой зімні чуб,
Ліст растраціў да манеты...
І стаіць адзін адзеты
За акном іржавы дуб.

Дуб-мярзляк, скупеча-дуб
Шмоццем голле сагравае...
Вецер трэпле і матляе
Жоўты зімні дуб.

Вецер вые ў сотні труб,
Снег з дажджом у шкло шпурляе...
Стой са мною аж да мая,
Браце мой, іржавы дуб.

Над пушчаю вецер гудзе, бы ў бядзе,
І хмары імкнуцца рыссю.
- Бязлітасны, чорны вораг ідзе.
Бывай, о бывай, Марыся.

Тут нельга больш. У адказ на крык
Савіны рогат лунае.
І душаць мову, і рэжуць язык,
І шкаляроў разганяюць.

І нават апоўдні на гонях туман,
З адчаю хаця задавіся,
І сіл няма, і вояў няма,
І здрадзіла панства, Марыся.

- Куды ж вы ідзеце? З лязом па лязу.
Ноч. Месяц - і той змарыўся.
- Мы пойдзем у пушчу, ў густую лазу,
Ў разбойнікі пойдзем, Марыся.

- Якая ў вас сіла? Пад ветрам дым?
Князь першы - і той скарыўся.
- Здабудзем волю, пакажам ім
Ці косці складзем, Марыся.

- А што, калі ён не здыме нагі
З ніў, што зараз толькі чапае?
- Тады мы спалім свае ачагі,
Калыскі свае пашчапаем.

- О, муж мой мілы! Святы, залаты!
- О, бацька мой, праўдай абраны,
Куды ж мне ісці, як загінеш ты?
- У пушчу з сякераю, Яне.

- А што як абодва? І ўсё без змен,
Маліся ці не маліся?
- Ну што ж, браць табе тады цэп ці бязмен,
І ў пушчу ісці, Марыся.

І месяц між хмар, як адчаю знак,
І страшнае ў свеце світанне.
Крывавы ўсход.
І канчаецца так
Балада пра развітанне.

Нават сцюжным зімовым вечарам
Або ўвосень, як зліва лье,
Як цябе я на вуліцы стрэчу -
Падгінаюцца ногі мае.

Што казаць пра майскае ранне,
Калі ў росах салоўка б'е?
Што скажу я табе, каханы?..
Падгінаюцца ногі мае.

Што скажу са сваёй гаротай?
Хаты побач, а...
кроч не кроч,
Будзе тое ж: салоўка, журбота,
Цыгарэтны агеньчык ля плота
І маўчанне ў цёплую ноч.

Будзе тое ж:
начныя лукі
Без світання.
Салоўка пяе.
Пакахай жа, вазьмі на рукі -
Падгінаюцца ногі мае.

Блякла-сіняе неба і чырвань галін.
Уздыхае ветрык. Спадае ліст.
Асцярожнае сонца з голых асін
Выпаўзае на ціхі сінічы свіст.
Ледзь хістаюцца ў небе галіны бяроз.
Лёг спакой на іржышчы. Гумённы дым.
Ярам рушыць павольна з дрывамі воз,
І сарока няспынна стракоча над ім.
У разведку за возам ляціць яна,
Трэба край адшукаць, дзе пякуць бліны,
Дзе кайстра, дзе ў ёўні жыве цеплыня,
Дзе заснула сытасць да новай вясны.

Шапчу сабе ціха: "Ліліт".
Ў акно - мяккі горны вецер.
Няма прыгажэй на свеце
Дзяўчыны, якая спіць.

Ў міг гэты шкада мне ізноў
Сваёй маладосці мілай...
О, колькі па ёй пахадзіла
Чужых і сваіх кіёў!

І - хай не ўмірае любоў -
Павінны мы ціха й зажурана
Звыкацца з падношанай скурай
Сябровак сваіх і сяброў.

Вецер з гор і зялёны прыбой
На твар твой бягуць і веюць,
І ў сне дрыжаць твае веі...
Лёс, злітуйся над табой!

Каб плыў судоў уратавальных дым, -
А родны край знікаў навекі ў хвалях, -
Я б лепей згінуў з ім, з яго апошнім жалем,
Як жыў і мучыўся бязмерна - з ім.

Багі-забойцы за мужнасць маю
Мне пакаранне знайшлі:
Сіцылію ўсклалі на персць маю,
Этну - на галаву маю,
Морам - ногі мае залілі.
Падушка каменная душыць мне рот,
Я не ў змозе ні жыць ні сканаць.
Я ляжу. Я ляжу. Дзесяць тысяч год.
Я маўчу, нямы і сляпы, як крот,
Але семя мне даў тытанаў народ,
І калі пачынае рыкаць народ,
Бо ідзе за праўду вайна, -
Я ірвуся, ўздымаю скалаў прыгнёт,
І падае ў мора сцяна.
І ўстае да месяца край зямлі,
І пажар ліжа сонца змяёй,
І ў моры варацца караблі
Ад агню любові маёй.

Надпіс моліць. Журба скамянелая,
Быццам рана, гарыць на сцяне.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Даў ён шчасце, якога хацела?
Ці кахаў? Ці паспеў?.. Ці не?
Невядома. Ўсё сцерлі крыкі,
Знішчыў полымем судны час.
Засталася крыўда вялікая,
Крык аб літасці.
Гром у адказ.
Як на смерць гэты дзень вязу я:
Горад марыў і мрэла гара,
Калі рынуў з глоткі Везувія
Божы гнеў, божы гром, божы град.
Гэтым гневам абезгалоўлены,
Волат выплюнуў страшны салют, -
Серны грыб, крывавы, суровы, -
Як пергамент раздзершы зямлю.
Адбягала вада ад берага,
Ў бухце трушчачы караблі,
Злівы з попелу, гразі, серы
Проста з неба на горад плылі.
На герояў, ад жаху спешаных,
На раба, што жадаў забыцця,
На дзяцей аднадзённых, бязгрэшных,
І на ўсіх, нявартых жыцця.
Дэман чорны, крывавы, агністы
Прагна падаў з хмары, як крук,
На твае валасы залацістыя,
На клубы, на сцябліны рук.
О, няўжо гэты воін ці мытар
Не суцешыў цябе ў журбе?!
Я б цябе і з Везувія вытаргнуў,
Я б і з пекла вывеў цябе.
Позна. Ў зыркіх маланках над ліўнямі,
Ў гэтым д'ябальскім блісканні вей
Ў поўдзень дваццаць дзевятага жніўня
Ўпала ноч на зямлю Пампей.
Ну, схлусіў бы!.. Хаця б перад лютай
Гэтай смерцю, халодная кроў,
Перад ноччу на двое сутак,
А пасля на дваццаць вякоў.
Камні гэтыя сочацца болем
Горай страшнай пякельнай смалы...
Дык чаму ж твой прызыў непатолены
Больш за ўсё ў маім сэрцы баліць?
Вось агонь гуляе святынямі,
Гіне ў выбухах гор града...
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Калі нешта і зараз загіне,
То адной любові шкада.
Спапялёны такімі ж мукамі
І патоплены ў той жа крыві,
Да цябе я працягваю рукі,
Твой двайнік па смерці й любві.
Праз мільёны ўдараў і ранаў,
Заступаючы шлях журбе,
Мая даўняя, мая жаданая,
Не крыўдуй, я іду да цябе.