Кәрим Тинчурин - Пьесалар / Пьесы

Xалык. Үлгән!..

Җыелып карый башлыйлар.

Салих. Җәмәгать, агачка әверелгәннәр.

Хәзрәт. Яһу хуҗа Бәһаветдин! Кәрамәт [15] Кәрамәт – могҗиза. бу, фаразан, кәрамәт!

Мөәззин. Җәмәгать, нишлибез инде боларны? Үрәдник, становой хәзрәтләренә ни җавап бирәбез инде?

Хәзрәт. Фаразан, Алланың кодрәте белән бүрәнәгә әверелделәр, диярбез.

Мөәззин. Гөнаһлары бик зур булган икән. Соң син, кем, Ибраһим, агачка әверелгәннәрен сизмәдеңме? Фәрештәләр яки иблиснең килеп-китеп йөрүен күрмәдеңме?

Ибраһим. Һич сизмәдем. Яннарыннан бер адым да читкә китмәдем.

Хәзрәт. Фаразан, күк капусы-фәлән ачылмадымы? Хуш?

Салих. Җәмәгать! Бу Алла тарафыннан безгә иңдерелгән бик зур бер гыйбрәт инде.

Староста. Соң, хәзрәтләр, боларны нишлибез инде?

Мөәззин. Күмәргә кирәк.

Староста. Бүрәнәләрнеме?

Мөәззин. Ие. Алар бит – заһирән [16] Заһирән – тыштан караганда. генә бүрәнәләр. Асылда, синең шикелле үк кешеләр.

Хәзрәт. Дөрес, дөрес, фаразан, өсләрендәге киемнәре фидияләреннән булыр.

Ибраһим. Ничек инде, хәзрәтләр, җеназасыз гына күмәбезме?

Хәзрәт. Китапта бүрәнәгә, ягъни агачка, фаразан, җеназа укылыр, дигән мәсьәлә күренми. Синеңчә, ничек, мөәззин?

Мөәззин. Җеназа укылмаганның фидиясе дөрес түгел… Аннан соң болар бит – тыштан гына агачлар. Эчтән кешеләр бит, чын кешеләр. Менә күз алдыбызда агачка әверелделәр бит. Ике кеше шаһәдәт бирсә, шәрган шул җитә. Ә монда без барыбыз да үз күзләребез белән күрдек бит. Ибраһим, Саттар ага, менә бу агачларның ярты сәгать моннан элек чын кеше икәнлекләренә шаһәдәт бирәсезме?

Ибраһим.

Саттар.

Бирәбез, бирәбез… Җәмәгать, сез ни дисез?

Халык. Шулай инде…

Хәзрәт. Фаразан, боларның берсенә генә җеназа укый алабыз. Чувашы аның кяфер, фаразан, җеназа дөрес түгел.

Мөәззин. Юк, хәзрәт, ул кеше чагында кяфер иде. Ә хәзер ул агач. Шуның өчен аның мөселман булуы да ихтимал.

Хәзрәт. Синеңчә, фаразан, һәр икесенә дә җеназа лазем, ягъни мәсәлән, фарыз дисеңме, фаразан?

Мөәззин. Ие, ие, һәр икесеннән дә фидия тиеш.

Хәзрәт. Фаразан, бу агачларга, ягъни мәсәлән, бүрәнәләргә, фаразан, җеназа укыйкмыни, җәмәгать?

Xалык. Үз эшегез!..

Мөәззин. Кем, Ибраһим, шәкерт Гыйльметдин, кая, табутны китерегез!

Табутка китәләр.

Саттар. Хәзрәтләр, боларны юып кәфенләү эшен нишлибез инде?

Мөәззин. Агачка нигә кирәк кәфен… Ләхеткә салабыз да – вәссәлам, йә, кая, егетләр, кабер казырга барыгыз!

Ибраһим (табут китереп) . Табут булды, хәзрәтләр.

Мөәззин. Бисмиллаһ-иррахман-иррахим. Күлмәге дә яулыгы да ярарлык икән… (Егетне карап.) Ә бу хәшәпнең сәләмәдән башка бер нәрсәсе дә юк икән. Моңар, җәмәгать, җеназа дөрес түгел… Кая, бусын гына табутка салыйк. (Табутка салып, кыйблага каршы басып.) Кая, җәмәгать, сафланыгыз! Тәһарәтсезләрегез, тәяммем сугыгыз!

Халык тәяммем сугып сафлана.

Оркестр «Казан сөлгесе» көен уйный.

Ильяс.

Бүрәнәләрне әйләндереп.

Хәзрәт.

Халык.

Мөршидә.

Хәзрәт.

Халык.

Саттар. Җәмәгать, тавыш мәчеттән ишетелә. Мөәззин, барып кара әле!

Мөәззин. Миннән булмас, булмас, җәмәгать. Фидияләре дә үзләренә булсын. (Күлмәкләрне ыргыта.) Хәзрәт барсын!

Хәзрәт. Бездән, фаразан, булмас. Катгыян булмас, фаразан.

Салих. Җәмәгать! Бу аларның өрәкләре түгелме икән?

Мөәззин. Ә-ә!

Салих. Тс… с… с!.. Шауламагыз! Юкса барыбыз да харап булабыз.

Хәзрәт. Җәмәгать, фаразан, аятелкөрси укыгыз! Фаразан, каранча догасы укып тирә-якларыгызны менә шулай сызыгыз! (Сызып күрсәтә. Үзе шул сызык эченә кереп кунаклый.)

Саттар. Кода, син мәчеткә кер әле. Тавыш шуннан килә бит. Әгузе бисмилла әйтсәң, берни дә булмас.

Салих., бәхил булыгыз, җәмәгать!

Хәзрәт.

Мөәззин.

Бәрәкалла! Бәрәкалла! Аятелкөрси укып бар!

Салих мәчеткә керә. Бераздан бик каты кычкырып чыга. Аның артыннан Ильяс, Мөршидә чыгалар.

Салих. Өрәк, өрәк, өрәкләр!..

Хәзрәт.

Мөәззин.

Саттар.

Картлар.

Ләхәүлә, ләхәүлә, ләхәүлә!!!

Куркып чабып чыгалар. Шау-шу. Яшьләр көләләр.

Салих. Яшьләр, туктагыз! Иптәшләр, менә бу кеше минем дустым. Шиңгән каен мулласының улы, Казан шәкерте, Ильяс мәхдүм. Менә монысы – аның киләчәк хәләл җефете, мөәззин бабайның кече кызы. Мин хәзер аларга никах укыйм! Йә, утырышыгыз, рәтләп торыгыз! Эһем, эһем… Әл Хәмидулла, әл Хәмидулла, әл Хәмидулла!