Туфан Миңнуллин - Пьесалар / Пьесы

Җыр барышында Бәхтияр, Нурсолтан янына килеп, Нурсолтанның җырлавын тыңлап тора.

Бәхтияр. Уйларың кайларда, асылзатым, Нурсолтаным? Җырның моңлысын сайлап алып җырлыйсың.

Нурсолтан. Падишамызга җырлый алмаган җырымны җырлыйм. Өеннән куып чыгарылган эт сыман озак йөрербезме, Бәхтияр?

Бәхтияр. Нигә андый сүзләр, Нурсолтан?

Нурсолтан. Хатының иттең, оя корырга вакыт җитмәдеме?

Бәхтияр. Ашыкма, Нурсолтан, шундый оябыз булыр.

Нурсолтан. Син һаман вәгъдә итәсең.

Бәхтияр. Мин сиңа оя вәгъдә итмәдем, асылзат. Мин сиңа мәңгелек гыйшкымны вәгъдә иттем. Кил кочагыма, ямьсез уйларыңны куй. (Нурсолтанны кочагына ала.) Син нигә патша хәзрәтләре бүләк иткән асыл киемнәрне кимәдең?

Нурсолтан. Кеше киемен кияргә тәнем тартмый, Бәхтияр. Кайчан үзең эшләп алырсың миңа яңа күлмәк, шунысын киярмен.

Бәхтияр. Явыз хатын булырсың син, Нурсолтан.

Нурсолтан. Үзең сайлап алдың. Утыз яшеңнән ашканчы мине көткәнсең. Үзең әйттең.

Бәхтияр. Юк, болай булгач, мин сине берәр авылда калдырам. Патша хәзрәтләренең сүзенә каршы килеп, мин сине үзем белән йөртәм, ә син…

Нурсолтан. Мин калмыйм. Гомерем буе тагылып йөриячәкмен үзеңә. Мин күрәсен әллә кем күрмәс. Тәкъдирдә язылганнан яманы булмас.

Бәхтияр. Әгәр дә кодрәтемнән килсә, мин сине ир-егет итәр идем, Нурсолтан. Дөньясын айкар идең син.

Нурсолтан. Айкар идем, синнән ким булмас идем. Син миңа әйт, Бәхтияр, бу айкавыңның очы-кырые булачакмы?

Бәхтияр. Патша хәзрәтләре Казанда.

Нурсолтан. Әйдә, без моннан китик, Бәхтияр.

Бәхтияр. Кая?

Нурсолтан. Бер тыныч урын тап. Күңелем сизә, мин япа-ялгызым, тол калачакмын.

Бәхтияр. Сөйләмә андый сүзләр, акылсыз хатын.

Нурсолтан. Калачакмын, Бәхтияр. Бигешкә мин ияләшкән идем, аердылар. Күңелемне син яуладың, хәерлегә түгел.

Бәхтияр. Хәерлегә булыр, Нурсолтан. Синең кебек гүзәл, синең кебек кыю балалар үстерербез.

Нурсолтан. Туктаусыз кыйналган хатыннан нинди бала, Бәхтияр. Булмас инде ул.

Бәхтияр. Син яманлык юрама, Нурсолтан. Яманлык юрамасаң да килә. Син көл.

Нурсолтан. Көлүнең ни икәнен белмәдем.

Бәхтияр. Өйрәнербез, асылзат. Сине җылатканнар җылаганда без көләбез. Каерылган канатлар төзәлгәч, без көләрбез, Нурсолтан. Адәм баласы җылар өчен генә түгел, көләр өчен дә яратылган.

Кинәт бер төркем сугышчыларның кычкырып көлгәннәре ишетелә.

Ишетәсеңме, көләләр. Бәлки, иртәгә үләрләр, тик бүген көләләр. Алар бүген иректә. Көлгән өчен камчы белән суктыручы юк. Син адәм баласы түгел, син хайван дип мыскыллаучы юк.

Көлү дәвам итә. Ут яктысы түгәрәкләнеп утырган сугышчылар төркеменә төшә. Түгәрәк уртасында – Мортаза. Ул биек кенә төп башында аякларын бөкләп утыра.

Василий. Карагыз, җәмәгать, ярты грошка ярамый торган йолкыш иде Мортаза. Хәзер кем булды?! Алла урынында утыра. Молодец, Мортаза!

Мортаза. Бәчели дәдәй, җәмәгать, патша гына булыймчы. Ходай Тәгалә булып кылансам, гөнаһысын кая куярмын?

Тавышлар. Әйдә, әйдә!.. Гөнаһысы уртак!..

Арадан берәү (Мортазага). Төш аннан. Азындыгыз. Тәһарәтсез башың белән…

Мескен бүрек. Син тик тор, абзый. Гөнаһтан курыксаң карама… Безгә теге дөньяда барыбер тәмуг. Монда көлеп калыйк. Мортаза, башла!

Мортаза. Алайса, Аллага тапшырдык, гөнаһысы уртак.

Тавышлар. Уртак!.. Уртак!..

Арадан берәү. Йа Хода, ахырзаман. (Борылып утыра.)

Мортаза. Кемнән башлыйбыз? Бәчели дәдәй, кил.

Василий (Мортаза каршына килеп). И Тәңрем, мин синең янга килгән идем.

Мортаза. Ни өчен?

Василий. Оҗмахка керәсем килә.

Мортаза. Син кем?

Василий. Үзеңнең урысың.

Мортаза. Әйдә кер, пумушнигым булырсың.

Көлешәләр. Василий төп янына сузылып ята. Мортаза каршына Ертык чикмәнле сугышчы килә.

Ник килдең?

Ертык чикмән. Оҗмахка керәсем килә.

Мортаза. Син кем?

Ертык чикмән. Чувашың.

Мортаза. Әйдә, табак-савыт юарсың.

Ертык чикмән. Юк, мин андыйга риза түгел.

Мортаза. Нишләтим соң сине?

Ертык чикмән. Бүтән эш тап.

Мортаза. Әйдә, алайса, яңабаштан.

Ертык чикмән (читкә китә дә Мортаза каршына әйләнеп килә). Оҗмахка керәсем килә.

Мортаза. Син кем?

Ертык чикмән. Чувашың.

Мортаза. Әйдә, булырсың йөзбашым.

Ертык чикмән. Амин. (Җиргә сузылып ята.)

Мортаза каршына Кара сакаллы сугышчы килә.

Мортаза. Син кем?

Кара сакал. Керәшен.

Мортаза. Бизәфчәкевә керәсең.

Арадан берәү. Йа Хода!

Мортаза янына Кызыл ыштанлы сугышчы килә.

Мортаза. Ник килдең?

Кызыл ыштан. Оҗмахка керәсем килә.

Мортаза. Син кем?

Кызыл ыштан. Чирмешең.