Туфан Миңнуллин - Пьесалар / Пьесы

Теләчев. Ул – ир хатыны.

Бәхтияр. Калдырырга ихтыярымнан килми, Әбүбәкер. Гыйшкым акылымнан көчлерәк.

Теләчев. Кеше акылыннан көчле дөньяда берни юк.

Бәхтияр. Син гашыйк булып карамаган.

Теләчев. Минем ике балам үсә, Бәхтияр. Үзләрен һәм аларның аналарын көн саен төшемдә күрәм.

Мортаза керә.

Мортаза. Бәхтияр агай, Нурсолтан сине чакыра.

Бәхтияр. Кайда ул?

Мортаза. Келәттә.

Бәхтияр. Бирегә керсен. (Мортаза чыгып киткәч.) Син мине ачуланма, Әбүбәкер мулла. Нурсолтанны үземнән калдыра алмыйм.

Теләчев. Үзеңә кара. Мин сүземне әйттем. (Чыгып китә.)

Мортаза белән Нурсолтан керәләр.

Бәхтияр (Мортазага). Кит! (Нурсолтанга.) Нурсолтан, асылзат. Мине чакыргансың. Әйтер сүзең күңелемә шифа булсын.

Нурсолтан. Син, Бәхтияр, Ханбик авызыннан мине үзеңә тоткын итәр өчен тартып алдыңмы?

Бәхтияр. Тоткын итәр өчен түгел, хатын итәр өчен.

Нурсолтан. Хатынны сак астында тотмыйлар.

Бәхтияр. Сак астында түгел, Нурсолтан. Үз иркендә.

Нурсолтан. Алай булгач, нигә өемә җибәрмисең?

Бәхтияр. Синең өең юк. Падишаһымыз Питыр Фидрувич хәзрәтләре Мамадышта. Хәзер шунда китәбез, никахымызга аның фатихасын сорарга җыенам.

Нурсолтан. Йа Тәңрем! Егерме ике яшемдә кемгә генә хатын итмәделәр. Мондый яман язмыш нигә минем башыма җибәрелгән! Минем никахлы ирем бар, Бәхтияр!

Бәхтияр. Хатынын саткан ир…

Нурсолтан. Әйтмә алай дип, язмыш…

Бәхтияр. Нинди язмыш? Бүтәннәр үзләрен, хатыннарын, балаларын рәнҗеткәннәргә каршы яу чыкканда, юкәче Бигеш юкә каезлый.

Нурсолтан. Бөтен кешегә дә Ходай Тәгалә синеке кебек батыр йөрәк бирмәгән. Бигеш – эшләр өчен яратылган кеше.

Бәхтияр. Эшләп ни кылды?

Нурсолтан. Анысында аның гаебе юк.

Бәхтияр. Сынау килгәндә ир була алмаган мәхлукның гаебе булмыймы? Күреп тордың, мин аның белән сөйләштем, ишетеп тордың, ул сине талак кылды.

Нурсолтан. Куркуга төшкән кеше ни әйтмәс.

Бәхтияр. Мин аны куркытмадым.

Нурсолтан. Сине пулкауник дип йөртәләр. Ул сүздән кем курыкмас.

Бәхтияр. Янә әйтәм, Нурсолтан, куркак иргә син хәрәм.

Нурсолтан. Җибәр мине, Бәхтияр. Миңа бер яхшылык кылдың, яхшылыгың яманлыкка әйләнмәсен.

Бәхтияр. Нурсолтан, минем йөрәгем тимер, сине күргәч эреде, мин – вор боярларның башын кискән адәм, синең каршыда ялынып торам.

Нурсолтан. Шуңа күрә мин сиңа исемең белән Бәхтияр дип эндәшәм, сине ничә айлар хәтеремдә сакладым.

Бәхтияр (кычкырып). Шулай булгач ни кирәк, тискәре җан?!

Нурсолтан. Кычкырма, Бәхтияр. Кычкырып куркытасың, куркытып биздерәсең. Күңеле бизгән, тәне тартмаган хатын сиңа нигә кирәк?

Бәхтияр. Тәнең тартмаса да, юкәче Бигешне сөйлисең.

Нурсолтан. Ул – минем никахлы ирем.

Бәхтияр. Һаман бер сүзне тукыйсың. Ул «талак» диде, без никахлы булырбыз.

Нурсолтан. Син дә бер сүзне тукыйсың, Бәхтияр.

Бәхтияр. Болай булгач, Ханбикне мин юкка астырганмын. Интек идең гомерең буе шуның белән.

Нурсолтан. Бу сүзләрең йөрәгемне рәнҗетте, Бәхтияр.

Бәхтияр. Бар, кит!

Нурсолтан. Өемә җибәрәсеңме?

Бәхтияр. Күземә күренмә!

Нурсолтан. Хода юлларыңны уң итсен, Бәхтияр. Хуш, батыр ир. Рәнҗемә. Синең белән болай итеп сөйләшкәнмен икән, ул сине үз иткәнгә. Мине рәнҗетмәячәгеңә күңелем ышанганга. Әгәр беренче булып син очраган булсаң, мин Ходайга рәхмәт укып туймас идем. Йөрер сукмакларыңны чәчем белән себерер идем. Хуш. (Китә башлый.)

Бәхтияр. Тукта!

Нурсолтан. Йа Алла!..

Бәхтияр. Мортаза! (Мортаза кергәч.) Бу хатынны илтеп куй юкәче Бигешнең өенә.

Нурсолтан. Безнең авыл моннан ерак түгел, Бәхтияр.

Бәхтияр (Мортазага). Илтеп куй! Әйт юкәче Бигешкә, хатыныңның Бәхтияр абзый белән кылган гөнаһысы юк, диген. Янә өстәп шуны әйт, әгәр бу хатынга тел тидерсә, рәнҗетсә, өенә үзем барып, үзе каезлаган юкәсе белән усак агачына асып куярмын. Юлыңда бул. Без – Мамадышта. Куып җит.

Мортаза белән Нурсолтан китә башлыйлар.

Бәхтияр. Туктагыз! (Тегеләр туктагач, куеныннан мәрҗәнне алып Нурсолтанга ыргыта.) Ал! Ул минем йөрәгемне көйдерә.

Пәрдә.

Икенче пәрдә

Мамадышта – Пугачёвның штабы урнашкан өйнең болдыры. Болдырда Пугачёв, Кинҗә Арсланов, Иван Белобородов басып торалар.

Кинҗә. Карашыңыз уйчан, галиҗәнап, сезне нидер борчый, ахры?

Пугачёв. Безнең уйны син беләсең, Кинҗә.

Кинҗә. Алда – Мәскәү…