Аркадзь Куляшоў - Хуткасць

Г е л е н а

Не ўспамінай, Рагнеда, чорных дзён.
Боль непазбыты.

Р а г н е д а

Нас трывожыць ён.
Нядаўна муж ліст атрымаў ад брата.

Г е л е н а

Ад Юрася? Як гэта так? Дальбог,
Не разумею... Што за ліст?

Р а г н е д а

Мы самi
Здзіўляемся. Не ўласнымі ж рукамі
Паклаў нябожчык графу на парог
Ліст, што гучыць сягоння як паданне.
Граф быў малы, калі мяцежны рог
Паклікаў Юрася...

Г е л е н а

Правоў i звання
Пазбавілі няшчаснага бацькі
За гэта.

Р а г н е д а

А яшчэ... тваёй рукі.

Г е л е н а

Юрась мяне з сабою на паўстанне
Зваў... Не пайшла.

Р а г н е д а

Не варта шкадаваць.

Г е л е н а

Шкадуе памяць.

Р а г н е д а

Муж хацеў бы знаць,
Як жыў Юрась пасля?

Г е л е н а

Аб тым, відаць,
Вядома толькі кірмашам i путчам,
Дзе ён старцом відушчым, невідушчым
Хадзіў, быў ганчаром, быў багамазам,
Быў цыганом,— жыў з цыганамі разам.

Р а г н е д а

Ах, бедны! Лепей катарга, палон,
Чым лес такі. Сюды прыходзіў ён?

Г е л е н а

Жыў... У сялян. Хаваўся ў ix зімой
З Анэляй — спадарожніцай сваёй.
Вясной ён,. маляваў з яе партрэт,
Сам, як вясна, шчаслівы, закаханы,
Не багамаз, а бог, мастак, паэт.

Р а г н е д а

Але!.. Так пачынаюцца раманы.

Г е л е н а

Трагедыі, старыя, быццам свет:
Пралог лірычны, дзеі нечаканы
Канец, а там — i змрочны эпілог
Паўстання i блукання па народзе.

Р а г н е д а

З табою толькі ў сорак трэцім годзе
Ён бачыўся?

Г е л е н а

Дзіця на мой парог
Прынёс Юрась, як бог забраў Анэлю
З пасцелі парадзіхі ды ў пасцелю
Бязведамную.

Р а г н е д а

Пухам ёй зямля!

Г е л е н а

Жыццё было ўжо Юрасю няміла.
У лес сышоў i там прапаў пасля.

Р а г н е д а

Пад прозвішчам сваім удачарыла
Малую ты... Марыська праўду знае?

Г е л е н а

Я ёй сказала, што яна дачка
Старжыцкага. Паўстанца. Мастака.

Р а г н е д а

А больш... А пра Анэлю?

Г е л е н а

Не пытае,
А можа, i сама не хоча знаць.
Яна — дзіця бясшлюбнае, я — маці
Яе, пасмешышча мясцовай знаці,
Што трэба больш? Аб чым яшчэ пытаць?
Яна маўчала, я не гаварыла,
Язык — замок, калі душа — магіла.

Р а г н е д а

Даруй, сястра, яшчэ не ўсё спытала:
Як быць з Марыськай? Пра яе так мала
Я думала. Ёй колькі год? Відаць,
Вясельны ўзрост? Есць на прыкмеце зяць?

Г е л е н а

Не смейся. Хто палічыць за выгоду
Ісці за Нёман, не спытаўшы броду.

Р а г н е д а

Марыська не без племені i роду.
Старжыцкі дзядзька ёй, а не вараг.
Я гаварыла з ім. Ён дасць пасаг.
Мы так рашылі. Што Гелена скажа?
Ці, можа быць, не верыць?

Г е л е н а

Воля ваша,
A толькі...

Р а г н е д а

Што?

Г е л е н а

Пранёсся слых такі,
Што хоча граф раздаць зямлю сялянам.

Р а г н е д а

Той слых, сястра, i нас трывожыць з панам.
Хлусня!

Г е л е н а

А ўжо на графа мужыкі,
Як на святога, моляцца ў касцеле,
Ды i ў царкве.

Р а г н е д а

Пустое нехта меле.
Няпэўны час! Турбацыя адна.
(Падыходзіць да акна.)
А вунь i муж ідзе. Шчаслівы, босы,
I не адзін... З Марыськаю?

Г е л е н а

Яна.

Р а г н е д а

Вянок на галаве. А што за косы,
Як вырасла! Якія ножкі, стан!
Пры кавалеры... Гэта што за пан?
Прыемны з выгляду...

Г е л е н а

Адукаваны.
Зваць Кастусём.

Р а г н е д а

Хто пазнаёміў ix?

Г е л е н а

Вядома хто — выпадак нечаканы,
Спрадвечны спадарожнік маладых,
Стрэч і разлук нязведаная сіла.