Аркадзь Куляшоў - Хуткасць

К а л i н о ў с к i

Мне дваццаць шэсць гадоў.
Край беларускі, з матчынай калыскі
Да гэтых дзён, мне дарагі i блізкі.
Я сын яго i ганаруся тым,
Што з ім паветрам дыхаю адным.
Я знаю, маюць права ўсе народы
На ўвагу праўды, шчасця i свабоды.
Я зычу ўсім дабра.

М а с о л a ў

A рускім, нам?

К а л i н о ў с к і

Я прыяцель Pacii, той, якая
Дабра жадае нам, а не панам
Сваім i польскім, той, што не жадае
Свайму народу згубнага жыцця,
Бурлацкіх стогнаў, катаргі кандальнай.
Яшчэ пытанні ёсць?

М а с о л a ў

Не!.. Спавядальнай
Размовай, бачу, злоўжываю я.
Хто вы — я зразумеў. Вы — сацыяльнай
Сусветнай рэвалюцыі дзіця.

М а с о л a ў выходзіць з камеры.

Каліноўскі садзіцца за стол,
дзе для яго патрэб стаіць чарніліца, ляжыць папера.
Бярэцца за пяро. Піша. Незаўважаны ім,
у камеру ўвайшоў к а п i т а н.

К а п i т a н

Дазвольце прывітаць!

К а л i н о ў с к i

A! Капітан!

К а п i т а н

Пазналі?.. Не заслаў яшчэ туман
Стрэч нашых вольных светлыя хвіліны?

К а л і н о ў с к і

Няўжо i ў вас таксам a выспеў план
Пісаць аб днях мінулых успаміны?

К а п i т а н

Крый бог!.. Славеснасць, кажучы банальна,
Супрацьпаказана са школы мне.

К а л і н о ў с к і

Прыйшлі ў былой пакаяцца віне,
Што скончылася для мяне фатальна?
Прыйшлі, каб дакараць? Не трацце слоў.
Як i раней, магу я капітану
Сказаць, што не прасіў, прасіць не стану
У суддзяў пажыццёвых ланцугоў.
Ці, можа, што суду няясна?

К а п i т а н

Ясна
Усё. Даўно. Ствараючы зямлю,
Бог даў на гора людзям адначасна
Дабро i зло, каханне i пятлю...
Прыйшоў, каб вызваліць, пакуль не позна,
З астрога Кастуся... Марыся слёзна
Прасіла. Я адмовіць ёй не мог.

К а л i н о ў с к i

Не веру.

К а п i т а н

(паказваючы прадпісанне)
Што ж, зірніце на паперу.
Загад?

К а л i н о ў с к i
Загад.

К а п i т а н

Фальшывы... Бачыць бог,
Іду дзеля Марысі на падлог,
На крок недаравальны афіцэру.
Я вызваляю вас, мяне яна
Ратуе, як злачынца, за мяжою,
Паабяцаўшы жонкай стаць маёю.
Як бачыце, нас трох бяда адна
Звязала непазбежнасдю адною.
Другіх, на жаль, магчымасцяў няма.

К а л i н о ў с к i
Узяць Марысю капітан гатовы
У рабства?

К а п i т а н

Папікаеце дарма.
Не я, яна прадыктавала ўмовы,
Я — толькі раб няшчаснай прапановы.
Не я цяпер рашаю лес яе,—
Заложніцы святой любві свае,
Любві, якой не мне даваць парады,—
Над ёй адказ ваш мае сілу ўлады.
Прымаеце свабоду?

К а л і н о ў с к і

Не прыму.

К а п i т а н

Няўжо Марысю кінеце ў турму?
Так, так!.. У манастыр!.. I вам не шкода
Красы, якой аздобіла прырода
Яе?.. А я — гатоў маліцца ёй,
Аб косах марыць, як сляпы аб цудзе!

К а л і н о ў с к і

Зазнаўшы лес нявольніцы, не будзе
Марыся ўжо Марысяю былой.
А я, аддаўшы глуму i пакуце
Усё, што сэрца лічыць дарагім,
Хіба не стану для яе чужым?
Не!.. Хай даруе мне высакародны
Злачынец, толькі ў час перадсмяротны
Я за сваю свабоду не прадам
Яе свабоду!..

К а п i т а н

Што сказаць мне вам?
Я не шкадую, што пабачыў вас,
Шкадую толькі — што ў апошні раз!
К а п i т а н пакідае камеру.
Каліноўскі падыходзіць да закратаванага акна.

К а л і н о ў с к і

Там, за акном — абрыс пятлі мае...
Жыцця, што праўдзе я аддаў дазвання,
Не шкода... Шкода толькі ў час расстання
Мне вол i ў полі, як народ пяе,
На небе сонца, на зямлі кахання.
( Бярэ са стала ліст да Марысі. Чытае ўслых.)
«Марыська чарнабровая мая,
Дзе шчасце, доля ясная твая?
Усё прайшло i не збылося ў часе.
Адна страшэнна горыч засталася
I каменем на сэрца смутак лёг.
Калі ўжо нас за нашу праўду бог
Пачаў караць і, з вісельняй у згодзе,
Нам прападаць прызначыў пры ўваходзе
У вечны сад, то мы хутчэй загінем,
Чым скардзіцца пачнём на марны лес,
Хутчэй ад шчасця i саміх нябёс
Адмовімся, a праўды не пакінем...»
Каліноўскі зноў сеў за стол.
Абапёрся на яго рукой...
У камеру, пакінуўшы незачыненымі дзверы,
увайшоў м а л а д ы ч а л а в е к . . .
Але гэта ўжо не ява, а сненне.