Янка Купала: Над ракою Арэсай

Шмат злажылі казак,
I легенд, і песень
Людзі пра балота,
Пра сваё Палессе.

А не чуў я песні
Пра жыццё камуны,
Слаўных камунараў,
3 сваёй справы думных.

Як яны аддана
У глухое далі
Для ўсяго Саюза
Славы прыбаўлялі.

А не чуў я песні
I праўдзівых сказаў,
Што і камунаркі
Йшлі змагацца разам.

Як на топкім полі
Ў грамадзе рабочай
Сіл не шкадавалі
I красы дзявочай.

А не чуў я песні
Пра герояў працы,
Змусілі што багну
Сабе пакарацца.

Як, супроць ідучы
Цяжкасцей трывожных,
Выйшлі на шлях роўны,
Выйшлі пераможна.

I не чуў, не чуў я
Новых гулкіх песень,
Што пяе сягоння
Новае Палессе.

Крумкач глюгу звесіў
Над згніўшай калодай…
Прысніла Палессе
Мінулыя годы.

Былі тут калісьці
Багнішчы-балоты,
Ў дрыгве прэла лісце,
Асокі, чароты…

Ідзе чалавек там,—
Засмокча смугою,
Са стогнам і крэктам
Загіне з душою.

Звер блукае дзікі
Ў пагоды, ў імжакі,
Гусей дзікіх клікі,
Гадзюкі, вужакі…

Мядзведзь смокча лапу
Ў бярлозе санліва,
Лось высунуў храпу —
Шукае спажывы.

Дзік ходзіць з дзічыхай,
За ім — табун воўчы.
Ўсялякае ліха —
Ў дзень белы і ўночы.

Там-сям човен вузкі,
Нібы дамавіна,
Прасунецца ў грузкіх
Катлінах-багнінах.

Адно з вясной яснай
Палессе ускрэсне,
Спаткае няшчасна
Вясну і прадвесне.

Свой спеў салавейка
Ў галлі адшчабеча,
Аб шчасці жалейка
Гаротна ад'енча.

Скукуе зязюля
Адвечнае ку-ку,
Паліча бабуля,
Ці шмат яшчэ мукаў.

А там зноў магілай
Палессе замоўкла,
Зноў спіць яго сіла
Пад багнай пажоўклай.

А людзі? а людзі? —
Іх мала-нямала,—
Упаўшыя грудзі,
Бяда ўслед навалай.

Між топкіх багнішчаў,
На выдмах пясчаных,
Як на папялішчы,
Рад хат, бы курганаў.

Жывуць людзі ў хатах,
Плятуць сабе лапці,
Каб з торбай у латах
Пайсці жабраваці.

Пад шум бесканечны
Бярозаў і соснаў
Сахой недарэчнай
Аруць пясок млосна.

Іх розум балота
Трымае палонна,—
Красуе цямнота,
Растуць забабоны.

Легенды і казкі
Прыгонных законаў
Паўзуць мохам вязкім,
Багуннем зялёным.

Праз леты і зімы
Паданне йшло ў векі:
— Палешукі мы,
А не чалавекі!

Зашумела, загуло,
Бы землетрасенне,
На палескае сяло
Найшло утрапенне.

Люду хмара наплыла,
Покліч птушны ўзвіўся,
Небам сіняя імгла…
Скуль яны ўзяліся?

Украінцаў тут гурма
Й старобінцаў нашых
Набрыло, як на кірмаш,
На багнаву пашу.

Безлік хлопцаў-звадыяк,
Дзядзькаў барадатых,—
Пілы вострыя ў руках,
Тапары, лапаты.

Што-та будзе тут цяпер?
«Нічога не будзе!» —
Хітра думалі ў чацвер
Палескія людзі.

А ў нядзелю, чуць зара,
Сякеры запелі,
Ад лапат балот кара
Рвецца ў тошсім целе.

Шум і гоман навакол,
Як на тым ігрышчы,
А лапаты рэжуць дол,
А сякера свішча.

Рыюць людзі топкі торф
У вадзе па пахі,
А у жылах бурліць кроў,—
Багна ім не ў страхі!

Яны знаюць, што ўжо так
Не быць, як калісьці,
Што пакінуць яны знак
Вялікай карысці.

За канавай — як струна —
Новая канаваі, —
Ўсе падобны, як адна,
I злева, і справа.

Спанаваў звярыну страх,
Ад людзей страх гоніць —
Па тарфянні, па карчах,
За гонямі гоні…

На гектары абнялі
Канавамі нетры,
Далей мераць пачалі
Ўжо на кіламетры.

Магістралі прад табой —
Не змераць і вокам,—
Тарфянішча прад сяўбой
Блізкай, недалёкай.

Магістралі, дрэнажы
Шляхі ў багне значаць…
Ой, дарэмна варажыў
Паляшук няўдачу!

Недабачыў паляшук
3 хаты безаконнай
Дзён надходзячых без мук,
Без трудоў прыгонных.

Раскаваў балота з пут,
3 дрыгвы непраходнай
Гераічны вольны люд
Працаю свабоднай.