Янка Купала - Над ракою Арэсай

I ляжаць канавы,
Тыя магістралі,
Па іх воды рэчкай
Усё далей, далей…

Бягуць да Арэсы
Сярод яшчэ пустак,—
Цаліной балота
Залягае густа.

Магістралі складна
Шлях працерабілі,—
А йшчэ шмат работы
Чалавечай сіле,

Каб зрабіць прыгоднай
Глебу ў самым дзеле,
Каб на полі роўным
Трактары запелі,

Каб высокі, буйны
На тарфянні чыстым
Зашумеў чаротам
Колас залацісты.

Чакае Палессе
Людзей смелых, жвавых,
Каб прыйшлі і дружна
Ўзяліся за справу.

Рук яно чакае
Новых, гаспадарных,
Спаборнікаў стойкіх,
Брыгадаў ударных.

Яны хутка прыйдуць,
Вогнішчы разложаць,
Да канца балота
3 багны адварожаць.

Бо йдуць чуткі сільна
Па цэлай краіне,
Што адкрыты скарбы
Ў балотнай пустыні.

Вясной з'явілася іх-сем
Свет новы будаваць,
А восенню прыйшло яшчэ
Іх семдзесят і пяць.

3 Самарскае дывізіі
Было найбольш за ўсіх —
Балотных здольных піянераў,
Ахвочых, маладых.

Прыйшлі і фрунзеўцы варочаць
Супольна цаліну,
На дрэмлючых спрадвеку землях
Заводзіць навіну.

Таксама і з Чангарскай
Дывізіі ўдалой
Сюды з'явілася іх восем
Наступнаю вясной.

Жаданне ладзіць новы лад
Сюды ўсіх прывяло,
Надзея, вера ў лепшы час —
Багацце іх было.

Не страшны смелым ім былі
Спякота, халады,
Асенняя слата, імжа,
Снягі, марозы, льды.

А Забалоццем той бугор
Зваў паляшук здаўна,
Дзе першы раз нагу сваю
Паставіў камунар.

Балота, забалаць балот,
Як там ні называй,
Але ступіў тут бальшавік —
Ён зменіць гэты край.

Палаткі, пілы, тапары
Прывалаклі з сабой.
I згодна, як адной сям'ёй,
Пайшлі ў рашучы бой.

Адны ў дрыгве карчуюць гаць —
Паўзуць уверх карчы,
Другія вараць у катлах
Ім скромныя харчы.

А трэція цягаюць лес,
Каб збудаваць барак…
Ў палатцы добра ўлетку жыць,
Але зімой — не так.

Карчуюць нетру дзень у дзень
Удоўж, ушыр, углыб;
Палаткі з імі след у след,—
Другіх няма сяліб.

За крокам крок, за метрам метр,
За гектарам гектар —
Чысцее поле тарфянішч,
У сонцы ўжо абшар.

Кіпіць работа, як нідзе,
Гарыць ажно яна ў руках,
Што знача праца ў грамадзе,
Які палёт, які размах!

Здавалася б, чаго хацець,—
Працуй ды весела пяі,
Але павук расставіў сець
У камунарскае сям'і.

I пазіраюць спадылба,
Як бы тачыў на іх хто нож,
Там-сям прарвецда і кляцьба,
Скрабецца ў сэрцы нейкі смоўж.

У камуне быццам нелады,
Бы менш дабра, а болей зла..
А таго ліха, той бяды
Прычына простая была.

3 васьмі чангарцаў пяцярых
Няўдалых выйшла змагароў:
Яшчэ нявольніцкіх, старых
Не пазбыліся ланцугоў.

Камуна ім была няўцям,
Трымаліся, як дзікуны;
Палатку й то асобна там
Сабе паставілі яны.

Імкнуцца быць не на віду,
Самі сабой гуляюць, спяць,
Ўсю неспакояць грамаду
Нягодных «камунараў» пяць.

Работа ў іх — курам на смех,
Работа іх ідзе за плот,
А як пасееш, так пажнеш,
Такі мець будзеш умалот.

Работа валіцца ім з рук,
Ды йшчэ давай круцель-муцель:
Каб, мабыць, менш было дакук,
Аддзельна ўзялі сабе дзель.

Ды на «дзялянцы» на «сваёй»
На месцы топчуцда, як цьмы;
3 бязглуздай працаю такой
Не дачакацца вам вясны.

I камунарам іх цярпець
Не стала болей ужо сіл;
Няхай пустуе лепей клець,
Чымся заводзіць у ёй пыл.

Хвалюецца люд малады,
Склікае сход аднаго дня.
На сход прыйшоў, як заўсягды,
Таварыш Модзін — старшыня.

I слова ўзяў, і кажа так:
— Тут не прыстанішча у нас
Для гультаёў і для гуляк,
А месца для працоўных мас.

Мо й смачны хлеб вам дармавы,—
Малая ж гэтакім цана.
Камуне не патрэбны вы,
Без вас абойдзецца яна.

Адзін з пяцярых:
— Ды як жа так?
Працуй, працуй,
Адно багно,
Ў дрыгве начуй,

Ні табе сон,
Ні ў час яда,
Сячэ камар,
Смярдзіць вада.

Адзін з камунараў:
— А што ж, вы мо хацелі б
Пуховае пасцелі?
Гарэлкі пяць бутэлек,
Як бы дзе на вяселлі?