Максим Танк - Нарач

Я — дальні…

Так…
Я перавёз бы…
Відаць, што ты змарыўся…

Ну што ж, пайду.
Бывай!

З богам!
Ідзі праз лес,
Мо і ўдасца як табе пралезці…
Ды, паслухай…
Балаты мінай!
Засадатам.
За кожнага з вас
Стражнікі даюць сярэбранікаў
Дзвесце!..

Ты з некім гаварыў?
З суседам? Гаварыў пра пашу?
Чаго ён поўзае у будні дзень?

Гэта, пан, чалавек свой быў,
З вёскі нашай…

Пуста кругом.
Шумяць трыснікі,
Цугам цягнуцца хмары.
Толькі боль не сціхае ў грудзях,
Быццам вогнішча, дыхае жарам.
Як і чым гэты жар пагасіць?
Ветрам век не астудзіш,
Крывёй не зальеш,
Хіба сіняю хваляй,
Што вабіць мяне у бязмеж…
Нарач, Нарач!
Родны бераг імглою заслала.
Там вёска,
Там хата, сям'я…

Сінія хмары
Плывуць насустрач валам.
I ўздымаюцца хвалі вышэй,
Серабраныя і залатыя.
Вось адна дапаўзла да грудзей,
Абняла рукой чулай за шыю.
Прамільгнуў белай кагаркі цень над вадой.
— Таварышы, разам цягніце, за мной,
Невад, напоўнены рыбай, хутчэй!
Хвалі ўздымаюцца справа і злева,
Быццам раллі алавяныя скібы.
Прахор ідзе ўсё далей і далей.
I здаецца яму,
Што цягне ён невад —
Цяжкі, поўны сярэбранай рыбы.
А перад ім уздымаецца вал.
На дне за карчы зачапіліся ногі.
Хваля, як з горных вяршыняў абвал,
Загарадзіла дарогу,
Падняла рыбака,
Ўскалыхнула…
— Памажэце дамоў дабрацца!

Блізка кнігаўка крыкнула і прамільгнула,
Ды неба
Вячэрняй зарой
Пачало загарацца.

«Я пайду па ранніх росах,
Па сцяжынках адгалосаў
Асцярожненька збяру
Залацістую зару.
Пералескі, нівы, пейце!
Дзень іграе на жалейцы,
На трубе ды на ражку,
На зялёным лазняку.
Зрэбны пояс туга, туга,
У руках даўгая пуга.
Нарачанскі сіні край,
Гэй, на паству выганяй!»
Доўга пастыр на трубе
Пералівае зару.
Скрыпам гамоняць вароты, асверы.
Статак ляніва, павольна
Ідзе пад гару
Выганам выбітым, шэрым.
Толькі ўсё дрэмле яшчэ
Бор нарачанскі густы.
Неба, як наквець на самазялёнцы.
Цягнецца з хат,
Нібы з прасніцаў,
Столкамі пачасся дым,
Перавіваецца з сонцам.

«Сінню вочы напіліся.
Хай наш горкі хлеб ад гірсы,
— Мы пяём пад шопат хваль
Пра далёкі край Трансвааль.
Абняло быллё акопы,
Толькі песні не ахопіць —
І сягоння сум глухі
Б'е, як хваля ў берагі.
Гора торбай з плеч звісае,
Гора ў лапці абувае,
Пяе песні аб вясне,
Аб свабоднай старане.
Эх, праз поле, поле, гоні
Толькі часам рэха звоніць,
Гоніць вецер галасы —
Коціць пацеркі расы».

Пуста на выгане зноў.
Змоўкла труба, не гучыць,
Толькі звініць яе рэха між соснаў.
Голас чуваць маладзіц:
Гутараць мо, ідучы,
Пра свае справы і кросны.
Дзятламі ў косы дзяўбуць
Наперабой малаткі
Недзе між стрэх саламяных, іржавых.
А на зялёных лугах
Звонка сцябачкі, брускі
Загаманілі ў травах.
Вымыўся дзень у расе,
Выцер яго ручніком
Вецер, напоены кветкамі, свежы,
Толькі вузкія шнуры,
Толькі палосы кругом.
Межы, праклятыя межы!

«Поле — даль за чыстым полем,
Край — над краем хмараў болей,
Бор — за ім сасоначкі,
Даль — за ёй дарожанькі,
Гэй, з бяды не гніся, браце!
Лепш бярыся з ёй змагацца,
Карак холены скруціць
Або ў Нарачы ўтапіць,
Можа, мала гнуўся горбам
Ці шкада жабрачай торбы,
Лапці-хадакі змяняць
На жалезнага каня,
Надыван палёў шырэйшы,
На пшанічны сноп цяжэйшы,
I на песні, і на смех,
I на сонца новых стрэх?!»
Вецер калыша траву.
Мокры, густы мурог,
Польны званочнік, ваўчыца, як воўна,
Дзяцельнік белы як снег,
Мята і чартапалох
Сцелецца косамі роўна.
— Гой, гэй! На бераг хутчэй! —
З прыстані нехта крычыць,
Быццам заспалае возера будзіць.
Коціцца травамі шум…
— Мо трэба там памагчы? —
З поля збягаюцца людзі.
Змоўкла на міг сенажаць.
I загарэлася сталь
Косаў на плечах пахіленых, шэрых.
Беглі усе нацянькі.
Збуджаным рокатам хваль
Клікала Нарач:
Набера-а-аг!..

Зноў я на старых слядах.
Чуваць скрыпяць вароты і асверы.
Мо прабяруся ў вёску па кустах.
Пустуюць хаты.
Недзе ўсе на сенажаці.
Мо і Сымон паплёўся на пакосы
Ці майструе каля невадоў…