Максим Танк - Нарач

Спяваюць дзяўчаты,
І ў лесе сасоннік,
На прызбе пад хатай
Ім ўторыць гармонік.
Праз межы, загоны,
Вясковыя стрэхі
Плыве з перазвонам
Вясновае рэха.

Сум грудзі сціскае.
Цябе, мой каханы,
I позна, і рана
Паны ўжо шукаюць.

Тут сочаць за намі,
Я сам гэта чую,
Начамі і днямі
Нас нехта пільнуе.
Адно толькі горай,
Што раніцай сіняй
Цябе і азёры
Мне трэба пакінуць.
Я зроднены з тымі,
Што век жывуць працай,
Што ўсталі стальнымі
Радамі змагацца.
I дзе, я не знаю,
Сустрэну світанне,
Якое устане
Ўжо хутка над краем.
Ды толькі я веру,
Што дзень вызвалення
На Нарачы бераг
Прыйду я сустрэнуць.

Ты не заснуў, Прахор?
Доўгая ноч…
Нам бы пагутарыць варта.
Нешта шкада пакідаць мне
Нарач, і вёску, і бор.

Нешта скуголяць сабакі.
Вецер на сена залазіць,
Рве з узгалоўя пласты,
Спаць не дае.
Можа, так на непагоду.
Чуеш, як шчытам калоціць
I завывае, як воўк?..
Рана збіраешся выйсці?

Рана, яшчэ даусходу…
Што ж абарваў, не гаворыш,
Неяк раптам замоўк?
А я ўсё пра азёры думаю.
Прыйдзецца, пэўна,
Брацца не раз за калкі,
Каб адагнаць ад хат нашых гора,
Выкрышыць панскім сабакам клыкі.
Аты, Прахор, можа, дрэмлеш?

Не, гавары!..

Але ж і цёмна!
Месяц апаў на Нарачы дно.
Хіба поўнач
Мінула даўно?

Іван, добра ты помніш,
Дзе чыя хата, істопка, гумно?

Я, пан, як заяц польны,
То ведае, дзе які лубіну сноп,
Ведаю кожную хату.
Гэта сяліба Рыгора старога.
Чорныя латы.
Саломы вецер натрос ля дарогі.
Далей Сымонаў
Плот хату гнілую плячамі падпёр.
Восызагоны…
Побач гумно… Не адзін, пэўна, ён…
З ім Прахор…

Што ж затрымаўся?
Першы раз? Мо не выпіў паўкварты,
Спужаўся?

Думаю, з вамі ісці мне не варта.
Каб ібыло што…
Я сваё выканаў…

Можаш ісці!

Пойдзеце проста.
Выстралы вецер заглушыць ўначы.
А калі хто і прачнецца,
Дык будзе па часе.

Тата, ты спіш?
Чуеш пад вокнамі крокі цяжкія?
Чуеш, на вёсцы сабакі
Як выюць?

Можа, ваўкі недзе блудзяць,
Возера з ветрам ў загрудкі ўзялося…
Спі. Хутка днець будзе,
Пэўна табе ўсё гэта здалося.

Усё ж я лепш выйду і гляну,
Толькі ўскіну на плечы вось хустку…

Усё роўна нічога не ўбачыш.
Спіць яшчэ вёска. На вуліцы пуста.
Выйшла… Не спіцца ёй нешта.

Што тут!..
Гумно адчынена, параскідана сена,
Пэўна, тут быў нехта…
Грышка!..
Пара уставаць.
Грышка!..

Чорнымі крыллямі
Вецер ударыў у твар, і далёка
Чутна было, як шумеў бор стары
Над затокай.
— Грышка!..

Тацяна, твой Грышка не прыйдзе.
Можа, не верыш?
Пайшоў на гасцінец разам з Прахорам.
Слухай, Тацяна, цябе ён пакінуў,
Больш ён ніколі не прыйдзе!..

Але адкуль ты тут узяўся?

Я быў тут блізка.
На возеры быў.
Чуў, як ты клікала Грышку.

Не, не старайся мяне затрымаць!

Эх, як птушка,
Вырвалася, паляцела!
Пэўна разбудзіць
I вёску усю, і арцелі.
Трэбахавацца…

Гэта не вецер калыша лясы,
Гэта трывогі звіняць галасы,
Гэта у рэйку набатную б'юць.
Вырас натоўп рыбакоў,
Бусакі
Лесам асеннім ўзняліся ўгару.
Гулкай трывогі агні-языкі
Ужо ахапілі зару.
— Хто чаго звоніць? — чутна з далі.
— Стражнікі Грышку з Прахорам ўзялі!
— Куды іх пагналі?
— Хто бачыў, калі?
— Трактам кабыльніцкім іх павялі!..
Звонам Тацяна збірае народ.
Чырванню яркай палае усход.
Бурнымі хвалямі ў поле з сяла
Выйшаў узброены, грозны натоўп,
Быццам ўдагон па зямлі паплыла
Чорная хмара…

Зрэбны дарогі ручнік
Сцелецца ў даль пад гару,
Толькі гарачага поту
З твару ты ім не сатрэш.
Хочаш, хоць скуты, яшчэ
Край свой прайсці, Беларусь,
Сонечны бачыць усход,
Бачыць краіну без меж.
Варта памалу ідзе.
Гэта не першы ёй раз.
Заўтра другіх павядзе,
Калі не абудзішся, брат!