Максим Танк - Нарач

Не ляці туды, дзе вечар
Рассцілае хмараў хусткі,
А ляці, дзе сонца свеціць
I звіваюць гнёзды птушкі.
Бо не хопіць ў цябе сілы,
Будзеш сніць свае разоры
I на паламаных крылах
Прыляціш зноў на азёры.
А калі заснуць прыйдзецца
Недзе на астрожных нарах, —
Прынясе з-за кратаў вецер
Песні вольныя на Нарач.
Прынясе, — там іх пазнаюць
Маці і старэнькі бацька…
Толькі хай іх не спявае,
Зажурыўшыся, батрачка.
Бо складаў я свае песні
У мурах астрожных, цесных,
Каб яны і ў час пануры
Над зямлёй грымелі бурай.

Цяжка, брат, ісці,
Ўжо выбіліся з сілы.
Дарога — лес, імшары і кусты.
А мы з табой і ранаў не абмылі.
Ну што ж, хоць да азёр
Ці дапляцешся ты?

Вады дастаць бы,
А то у роце горка.

Мо лепш табе плячо перавязаць?
Спачнем, хай толькі вечар
Крылом слонкі
Ўзмахне над лесам, зоры замігцяць.

Я, можа, недайду…
Арыбакам скажы ты:
Няхай азёр панам не адцаюць,
Няхай памогуць і маім сіротам
I мой загон арцеллю узаруць.
Вечар цёплыя рассеяў зоры,
Звон камарыны чуецца ўначы.
За паплавамі з жабамі гавораць,
Варожачы пагоду, туркачы.
Дрэмле папараць з густой крушынай
Лясным, чароўным, непрабудным сном,
I ледзь шапочуць цяглыя асіны…

Прахор, пара ужо ісці.

Ідзём!

Гарыць агонь.
Спакойна дрэмле Нарач.
I ноч, як песня ціхая, без слоў,
На сонны бераг навявае чары,
Калыша хмары-думы рыбакоў.
Часамі з поля падкрадзецца вецер,
Рукамі згорне золата з агню
I, рассяваючы, нясе, здаецца,
Па небе зораў поўную сяўню.
Часамі хваля падпаўзе пужліва,
Як бы пра нешта хоча запытаць
Ці, можа, казку задрамаўшым нівам,
Арцелям сонным хоча расказаць.
I да затокі ў зарыве чырвоным
Ізноў бяжыць з пакатых берагоў.
Грызуць мурог папутаныя коні,
Дзе-недзе звон сарвецца з капытоў.

Далёка нашых ўжо хлопцаў загналі,
Дзе не шумяць ні хвалі, ні чарот…

Адных ўзялі, але прыбою хвалі
Ужо калышуць збуджаны народ.

Прыехалі асаднікі, паны.
Азёры пахнуць ім не толькі рыбай,
Яны глыбей ўпушчаюць кіпцюры
У нашы нівы,
ў прадзедаў сялібы,
I ў нашы песні, і ў лясы-бары.

Не за ваду мы пачалі змагацца,
Але за тое, хто гаспадаром
З нас будзетут…
Заціснуць хутка і на горле пальцы,
Калі мы катам іх не адсячом.

Цішэй!.. Чуваць, здаецца, нейкі голас здалі
Ці, можа, зашумелі каласы…

Зноў успаўзла на скат пясчаны хваля,
Змываючы людскія галасы.
Спакойна дрэмле Нарач на прыволлі,
А колькі зор у возеры гарыць!
Іх не злічыць, не вылавіць ніколі
I залацістым невадам зары.

Глянь!
Там Нарач сінее, як неба кавалак,
Там гатаўскай пушчы цямнеюць хваіны!

Хоць пад канец яшчэ ўбачу
Сваю азёрную краіну…
Дык гэта Нарач!..

Здаецца, ціхі кут,
Ніякіх змен не адбылося тут.
Ды толькі дням
Не дагараць спакойна ў сонечным загары,
Як некалі…
Пара ісці ўжо нам.

Не, брат,
Ісці я не магу.
Тут застануся і абмыю раны.
А ты ідзі дамоў.
Хай рыбакі памогуць
На бераг свой дабрацца на світанні.
Ідзі, табе яшчэ ісці далёка.

Там нехта гаспадарыць ля чаўноў,
Пайду спытаю, можа, перакіне
Мяне праз возера дамоў
Ці скажа мне, як абмінуць гасцінец…

— Дзядзька, можа, ты перавязеш
Мяне на бераг гатаўскі,
А то ісці абходам
Далёка і праз лес.

Не, сынку!
Я тут ад усходу
Пераважу вартаўнікоў.
А сёння, як на безгалоўе,
Наехала паліцыі, паноў, —
Ператрасаюць глуш сасновую.
Работы шмат, а зарабіць на соль
Не зараблю, яй-богу!

Гаворыш, што ля нарачанскіх сёл
Абстаўлены паліцыяй дарогі?

Эт, кажуць людзі!
Чуткі з поля, з лесу прыпаўзлі,
А тут азёры іх расплёскалі
Па жвіры, —
Нібыта нашы людзі
Ад паліцыі ўцяклі…
Ты, можа, чуў,
Аж з-пад сівога Свіру?
А ты адкуль сам будзеш, а?