Янка Купала - Шляхам жыцьця

Клумак з кніжкамі пад пахай,
Думак поўна галава, —
Там у школу даўным шляхам
Сыпе сельская дзятва.

Гурмам сыпе да навукі, —
Знаць ахвоту, ўвагу знаць:
Як жа, трэба знаньня штукі
Сходаць, скеміць, пераняць!

Буквы з памяці той клеце,
Той «таблічку» ў нос бурчыць;
Адным словам, яшчэ дзеці,
Адным словам, трэба ўчыць!

Для Янінкі, для цёзкі,
Шлю паклон шчыры зь вёскі:
Жычу весела расьці, ўсе навукі перайсьці,
I шчасьліва, і ахвотна,
Ды бяз сумнасьці маркотнай
Песьні пець
І ляцець

Па-над борам
К сонцу, к зорам,
З вольнай думкай па-над гаем,
Па-над нашым бедным краем…

Для Янінкі, для цёзкі,
Шлю паклон шчыры зь вёскі:
Жычу, посьле ўсіх навук без прынукі і дакук,
Жыці з мужам, а багатым,
Каб была век доля сьвятам,
Добра жыць
І любіць
Дружку дружка,
Як пяюшка —
Птушка птушку, што век звонка
Славіць нашую старонку
І са мною для цёзкі
Шле паклон шчыры зь вёскі!..

Гэткай пары на сьвеце
Роўных ім не было:
Ён арлом мог глядзеці,
Ёй да твару ўсё йшло.

Безь яго ёй ня жыці,
А яму безь яе,
Думка ў думку злажыці
Так умелі свае.

Не чапалі іх мукі
I ні крыўда, ні плач,
Да ўсяго мелі рукі —
Толькі знай, толькі бач!

Слава йшла полем-борам,
I то йшла ня бы як —
Ажна цёмненькім зорам
Было зайздрасна так.

Скуль яны узяліся,
Гэта ім толькі знаць;
Да іх кожны маліўся,
Ці за іх — не згадаць!

Так жылі, многа сьцёрлі
Лет сваіх маладых;
Як жылі, так памёрлі,
Пахавалі так іх.

Так патухла іх імя,
Дый праз завід, ці што,
Не заплакаў над імі
I нідзе, і ніхто.

Толькі чулыя людзі
Ўзьнесьлі насып зь зямлі,
Далі камень на грудзі,
Напіс важны далі:

«Дзьве душы Бога просяць,
Каб хоць так бедным ім
На тым сьвеце жылося,
Як тут зь імі жывым.

Бо жыла так прыгожа
Гэта пара адна:
Ён быў Голад-нябожа,
А Няволя — яна».

Падымайся, ўставай!
Апранай капоту:
Ад двара, ад купца
Клічуць на работу.

Падымайся, ўставай!
Шмат ё латаць дзюрак:
Зарос кустам дзірван,
Трэба сотню шурак.

Падымайся, ўставай!
Умыйся сьлязою:
Кабыліну ваўкі
Кончаць за гарою.

Падымайся, ўставай!
Думкі патрывожы:
Хмара йшла, разьнясла
Твае гоні-збожжа.

Падымайся, ўставай!
Зьвяла немач сына:
Трэба ймшу закупіць,
Трэба дамавіна.

Падымайся, ўставай!
Не бурчы спрасонку:
Дружкі йшлі і зайшлі,
Просяць у карчомку.

Падымайся, ўставай!
Прапіў, выпіў — годзе!
Цэлы сьвет у вачах
Калаўротам ходзе.

Падымайся, ўставай!..
I нашто ж ты здаўся?
Пацягнулі ў астрог;
Ну, вось і даспаўся!

Я па закону і па веры
Ганю свой быт паміж людзей;
Жыцьцё сваё ўжо так разьмерыў,
Крывулі ў ім каб ні аднэй.

Таму я — кум, таму я — сват;
Той мне, таму штось вінен я;
Такі на ўсё ў мяне пагляд,
Такая мэта ўжо мая.

Да гаспадаркі маю клёку:
Як дзед, як прадзед, так вяду;
Штось мо' й ня так, як глянуць збоку,
Але я дзьму на ўсё ў дуду…

Кусток лазовы, ўзрэхаў рад —
Ня бачу ў гэтым грэху я.
Такі на ўсё ў мяне пагляд,
Такая мэта ўжо мая.

Я к працы здатны і ахвочы —
З гультайствам дружбы не вяду;
Натое Бог дзянёк рабочы
Даў чалавеку на раду;

Тры ж дні якія ў тыдзень сьвят
Прасьвяткаваць магу і я.
Такі на ўсё ў мяне пагляд,
Такая мэта ўжо мая.

Жыву з суседзьмі па-суседску, —
Пакорны згоды я слуга;
Ня быць нікому ў воку рэдзькай
Я век стараюсь як мага.

Які ж «на козыр» возьме «гад» —
Дзяржу ў руках кол ёмка я.
Такі на ўсё ў мяне пагляд,
Такая мэта ўжо мая.

Зладзейства — крый ты мяне Божа,
Каб я зрабіў… ражон мне ў бок!
Каня ж напасьціць чужым збожжам,
У панскім лесе сьсеч дубок,

Сянца напхаці панарад —
Яшчэ згаджуся з гэтым я.
Такі на ўсё ў мяне пагляд,
Такая мэта ўжо мая.