Янка Купала - Шляхам жыцьця

Гэй, капайце, далакопы,
Яміну-магілу, —
А шырока, а глыбока,
Колькі хваціць сілы.

Так капайце днём і ночай,
Помач усклікайце, —
Бо ў тым доле хаваць будзем,
Беларусь хаваці.

Гэй, ударце, загудзіце,
Званы з усіх вежаў,
Каб ніхто ўжо пары гэтай
Дома не залежаў.

Так званіце, не кідайце,
Дружыну склікайце…
Хаўтуры ўжо свае будзе
Беларусь спраўляці.

Гэй, зайграйце ў мільён струнаў,
Слаўныя музыкі,
Каб аж водгалас каціўся,
Як ёсьць сьвет вялікі.

Так іграйце, каб было ўжо
І глухім чуваці, —
Каб маркотна не было спаць
Беларусі-маці.

Гэй, зьбірайцесь на памінкі,
І сыны, і дочкі,
Справім гучную бяседу
Пад аслонай ночкі.

Сабірайцесь, ды ня сьнеце
Галасіці звонка, —
Памінаць бо толькі будзем
Родную старонку.

— Хадзеце, хадзеце, вясёлыя людзі!
А жыва да нас на таргоўлю:
Пакупка — гасьцінчык вам кожнаму будзе
Чырвоненькі, хатняй гадоўлі!

Паціху… ня бойцеся — пойдзе ўсё гладка, —
Крый Божа, якога прымусу.
Маленькая рэч, — як матыль ці стрынатка…
Ўсёй куплі — душа беларуса…

Меў хату, меў поле; — прыйшлі і забралі…
Сам вінен: ня ўмеў пільнаваці.
Ну, ўсякаму ж трэба як-небудзь жыць далей, —
Душу вось і можа прадаці…

Падходзь жа, паночку!.. зьнімі акуляры —
Лепш будзе агледзіць пакупку,
Ты, барынька, так жа падбліжся!.. мы нары
Дамо нават зь ёю, галубкай…

Штось срэбнікаў з трыццаць — як піша ў законе —
Узяў за Хрыста калісь Юда…
Аб гэткай цане ані сьнім мы сягоньня:
Станела ўсё — душы і цуды.

Дасьцё крыві з каплю, з гарошынку чэсьці,
І — ваша душа ва ўсёй хвале…
Бо так — не купіўшы — ня сьлед на крыж весьці,
Гатовы сказаць, што вы ўкралі…

Мы вас прынялі хлебам і соляй,
Людзі чужыя;
Ўстрэлі вас ласкай нашага поля
Кветкі жывыя.

Нашы сасонкі шумнага бору
Далі вам хаты,
Далі загонаў нашых разоры
Гонар багаты.

Пух і аўчынкі нашага хову
Грэлі зімою.
Птушкі вам гралі з нашай дубровы
Гімны вясною.

Ценем тулілі вас у сьпякоту
Нашы чарэсьні,
Нашыя жнейкі ў жніўну работу
Пелі вам песьні.

Вашым патомкам нашыя маткі
Казкі складалі:
Ў сэрцах дзіцячых праўдаў пачаткі
Сеў засявалі.

Верны славянскім спадкам, браточна
Ў госьцях вас мелі,
I шанавалі людска, сьвяточна
Ў будні, ў нядзелі.

∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙

Сотні лет песьцім днямі і ночай
Госьця на шыі —
Зьмея, што з пуняў скарбы валоча,
Скарбы чужыя.

Вы ўжо забылі, людзі здарэньня,
Дзе ваш прыпынак, —
Вывелі ў гандаль славу сумленьне —
Праўду на рынак.

Сьлепа зракліся сораму, ўвагі,
Ў хорамы селі, —
Брацьцям жа ўзьдзелі лапці, сярмягі,
Торбы надзелі…

Людзі чужыя! Хтось калісь зьліча
Вашу нам шкоду:
Зьліча праступкі… к суду пакліча
Крыўда народу.

Сярод маны, сярод насьмешкаў,
Знак нейкі тулячы к грудзям,
Ішоў прарок пясчанай сьцежкай
З навукай новаю к людзям.

Праціўны вецер лез у вочы
I плачам пеў, як дзіцянё,
Зьвяр'ё зубамі йграла ўночы,
Днём выла ў небе груганьнё.

А ён, ня знаючы граніцаў,
Ішоў, хістаючысь наўслонь;
Агонь біў толькі з-пад зраніцаў,
Вялікіх праўд сьвяты агонь.

Душа палала дзіўным жарам,
Бы з зораў выснутая ніць,
Што сьвет магла б сваім пажарам
Абвіць і к сонцу ўваскрасіць.

Ужо з сваім аклічным словам
Прарок далёка быў вядом,
Народу шмат збудзіў к дням новым,
Даў славу братнюю братом.

Аж так дасяг — аквечан хвалай —
Зямлі забранай сумных хат,
Дзе царства цемры панавала,
Дзе сілу ўзяў над катам кат.

Народ змарнеўшы таго краю
Свайго на'т імені ня знаў,
Як непатрэбшчына якая,
Гібеў на сьвеце і канаў.

Галовы людзі пахіліўшы,
Зямлю капалі, як краты,
Ўтапіўшы ў мёртвай ночнай цішы
Усе жаданьні яснаты.

Прарок — пасол сьвятла — ў загону
Людзей убачыўшы такім,
Маячыць стаў ім, як шалёны,
Прарочым голасам сваім: