Янка Купала - Шляхам жыцьця

I к небу малюся, ў жыцьцё заглядаю,
Ці моц скуль якая ня йдзе?
I цёмна, і нема ад краю да краю,
Ні сьвету, ні сьледу нідзе…

Ні сьвету, ні сьледу… марнуюцца сілы,
Дух праўды і волі прыгас,
Нядоля і гора, навокал — магілы —
Вось роднага шчасьця абраз…

Прыгледзься днём яснаму сонцу
I месяцу ночнай парой;
Ў шум цёмнай услухайся пушчы
І ў шумы паводкі вясной;

Кінь вокам на мур пабяляны,
На стрэхі з саломы зірні;
Зайдзі на магілкі з крыжамі
I насып забыты крані;

Пакратай мінуўшчыны попел,
Што ў казках ня кінула жыць;
Сягоньняшні дзень паймі добра,
Што ўсьлед нашай долі бяжыць…

I ўсюды — ад краю да краю,
Дзе зьвернецца думка твая, —
Аб роднай старонцы пытайся
Ты неба, зямлі і жыцьця.

А сэрца — калі ня зьвёў сэрца —
Адкажа за ўсіх неўнарай:
У нас ёсьць паны і іх слугі,
А людзі… што ж?.. Сэрца спытай…

Бледныя буднія дні
Сумна па роднай зямлі
Мутнай плывуць паласой;
Часам калі-нікалі
Дзе-нідзе бліснуць агні,
Глянуць крывавай расой.

Песьні раздольля маўчаць,
Песьні, што рабскія сны
З душ паднявольных зьмялі б,
Толькі заводзяць званы,
Толькі асіны скрыпяць
Над уміраньнем сяліб.

Скрогат нясецца з асін…
Рабству паклоны біў дзед,
Гнуўся пад палкамі ў крук;
Бацька — за дзедам; усьлед
З бацькам пляцецца і сын;
Ты ж кудой пойдзеш, унук?..

Я ведаю, знаю старонку такую,
Спавітую ў вечны туман,
Пад цёмнымі зорамі днюе, начуе,
Ляжыць на кургане курган.
Хоць сохі, хоць косы гуляюць там ройна, —
Ня поймеш, адкуль узялісь;
Людзей запытаеш, — адкажуць спакойна:
«Забраны край» гэты калісь.

Сыны зямлі роднай чужыя палеткі
Ў чужую карысьць засяюць,
На родных папарах галодныя дзеткі
Чужую жывёлу пасуць…
Кладуцца заломы… Дабро зьмей валоча…
Цянюе ля хат ваўкалак…
Нячысьцікі, ведзьмы рэй водзяць па ночы,
«Забраны край» тузаюць так.

Сьляпы зьнемагаецца бацька ў цямніцы;
На стражы пастаўлен сынок;
У поўных калісьці ад шчасьця сьвятліцах
Чужак зьневажае дачок.
Дзяцей сваіх маткі кідаюць у зьдзеку,
За «мамак» к наездцам ідуць,
А тыя за іх малако, за апеку
«Забраны край» болей гнятуць.

Мальбішчам чужым б’е пакора паклоны;
Упадку вялічыцца сьцяг;
З балотам зьмяшаны старыя законы,
Наладжан нявольнічы шлях.
Купляюць, збываюць, гандлююць чужынцы
Народным дабром, як сваім…
Заплача ў пагоду канюх па расінцы, —
«Забраны край» жаліцца зь ім.

Наведзены струны у скрыпках па-свойску
Чужая зрывае рука;
Жалейка азьвецца зь вясны пад бярозкай, —
Ня ўцешыць яна бедака.
Так камень ня ляжа, як змора паданьня
Лягла ад мяжы да мяжы
З надзеяй, што нават і думку змаганьня
«Забраны край» вырве з душы.

Жыцьцё год бязь ліку на шнурык свой ніжа,
Бязь ліку няволя есьць сіл…
Аж прадзедаў косьці ня ўлежаць пад крыжам, —
Штоночы выходзяць з магіл.
Выходзяць, ідуць ад парогу к парогу,
На стогн жывых грозна глядзяць
I зь ветрамі, з бурамі б’юць на трывогу:
«Забраны край» клічуць устаць.

Скрыпяць трухляцінай асіцы,
Над курганамі зьвяр’ё вые…
Гасьцінцам, церневай пуцінай,
У ёрмах, скованы, скацінай
Ідуць нябожчыкі жывыя.

Ідуць, ідуць… Сярод пустыні
Хрусьцяць надломаныя косьці,
I качанеюць ногі ў ціне,
I чахнуць вочы ў павуціне,
А шлях — як точаныя восьці.

Перад вачамі глуш нямая,
I плач, і скрогат за вачамі;
Пракляцьце ў жылах кроў сьцінае,
Душу бязьсільле вынімае,
Гняце зьмяінымі кляшчамі.

У грудзі, здаўленыя здрадай,
Упіўшысь, рабская трывога
Шыпіць хаўтурнаю загладай;
На небе толькі як прынада,
Бялее млечная дарога.

То там, то сям запаланее
Іскра над скованаю шыяй;
Наскоча пошасьць трупавея, —
I царства ночнае шалее,
Над курганамі зьвяр’ё вые.

Сеў, як той крыж на разстаі,
Сярод пушч і поля,
Злажыў рукі і чэкае
Усё нейкай долі.

Ўстане-ж, пойдзе полем, логам,
Будзе дыхту, будзе:
Пачэпаў тупым нарогам
Кургановы грудзі.

Лом с крыжоў магільных звале,
Бульбу падпекае…
Пад’еу, сеў, як крыж, і далей
Долі ўсё чэкае.