Гі Мапасан - Навелы

Хатка ўдавы Саверыні, што лепіцца на самым урвішчы, глядзіць трыма сваімі вокнамі на гэты дзікі і самотны далягляд.

Удава жыла ў ёй са сваім сынам Антуанам і з Сэмілантай, вялізным худым сабакам з доўгай і грубай поўсцю, з пароды пастуховых сабак. Хлопец хадзіў з ім на паляванне.

Неяк, увечары, пасля гарачай спрэчкі Антуана Саверыні па-здрадніцку, ударам нажа, забіў Нікаля Равалаці. У тую ж ноч забойца ўцёк у Сардынію.

Калі старой маці прынеслі сынава цела, яна не заплакала, толькі доўга сядзела нерухома, гледзячы на яго. Пасля паклала на труп сваю маршчыністую руку і паклялася адпомсціць.

Старая не хацела нікога бачыць. Толькі сабака застаўся з ёю пры сынавым целе. Жывёліна нерухома стаяла каля ложка, падціснуўшы хвост, выцягнуўшы мызу да гаспадара, яна няспынна выла. Маці схілілася над сынавым целам, не адводзіла ад яго вачэй і тачыла буйныя маўклівыя слёзы, углядаючыся ў кожную рысачку.

Дзяцюк ляжаў на спіне, на ім была куртка з тоўстага сукна, прадзіраўленая і падраная на грудзях; здавалася, што ён спіць, толькі ўсё на ім было ў крыві: рэшткі кашулі, парванай на бінт, камізэлька, порткі, твар, рукі. Згусткі крыві чарнелі ў барадзе і валасах.

Старая загаварыла з ім. Пачуўшы голас, сабака сціх. «Не бойся, я адпомшчу за цябе, мой маленькі, мой хлопчык, маё беднае дзіцятка. Спі, спі, я адпомшчу, чуеш? Твая маці абяцае табе гэта. А яна заўжды трымае сваё слова, ты ж ведаеш».

Яна павольна схілілася над ім і дакранулася сваімі халоднымі губамі да яго мёртвых вуснаў.

У тую ж хвіліну Сэміланта завыла. У яе з горла вырвалася скарга, манатонная, жудасная, пранізлівая.

Абедзве яны, жанчына і жывёліна, заставаліся ў пакоі да раніцы.

На другі дзень Антуана Саверыні пахавалі, і ў хуткім часе ў Баніфача забыліся пра яго.

Ён не меў ні родных, ні стрыечных братоў. Не было ніводнага мужчыны, які б узяўся помсціць за яго. Толькі старая маці думала пра гэта.

З раніцы да вечара глядзела яна на белую плямку на другім беразе праліва. Гэта маленькая сардская вёска Лангасарда, куды ўцякаюць карсіканскія бандыты, унікаючы праследавання. Амаль што яны адны і жывуць у гэтай вёсачцы, насупраць родных берагоў, чакаючы хвіліны вяртання ў родныя лясы. Менавіта туды, старая ведала гэта, уцёк Нікаля Равалаці.

Зусім адна сядзела яна цэлымі днямі каля акна, паглядаючы туды, думаючы пра помсту. Як ёй помсціць адной, хваравекай, стоячы адной нагой у магіле?! Але яна паабяцала, яна паклялася мёртваму. Яна не магла забыцца і не магла чакаць. Што ёй рабіць? Яна не спала начэй, не ведала ні спакою, ні адпачынку, яна думала. Сабака драмаў каля яе ног і часам, узняўшы галаву, выў удалечыню. З таго часу, як гаспадар пакінуў яе, Сэміланта часта выла, быццам клікала яго, быццам няўцешная звярыная душа яе таксама захавала ўспаміны, якія нішто не магло сцерці.

І вось неяк уночы, калі Сэміланта пачала выць, у маці з'явілася думка, помслівая і жорсткая да дзікасці. Яна абдумвала яе да раніцы, а на золку пайшла ў касцёл. Лежачы ніцма на каменнай падлозе, распасцёршыся перад Богам, яна малілася, просячы памагчы ёй, падтрымаць яе, даць яе беднаму старэчаму целу сілу адпомсціць за сына.

Потым яна вярнулася дадому. На надворку стаяла старая бочка, у якую збягала вада з вадасцёку на страсе; яна перакуліла яе, выліла ваду, прыладзіла на зямлі, падаткнуўшы камянямі і паленцамі, потым пасадзіла Сэміланту на ланцуг каля гэтае будкі і пайшла ў хату.

Без адпачынку хадзіла яна па пакоі, не адводзячы вачэй ад берага Сардыніі. Забойца быў там.

Увесь дзень і ўсю ноч сабака выў. Раніцай старая прынесла яму вады ў місцы, але нічога болей: ні мешанкі, ні хлеба.

Мінуў яшчэ дзень. Змогшыся, Сэміланта спала. Назаўтра вочы ў яе блішчалі, поўсць ускудлацілася, яна неўтаймавана нацягвала ланцуг.

Старая зноў нічога ёй не дала. Шалеючы, жывёліна хрыпла брахала. Мінула яшчэ ноч.

На досвітку цётка Саверыні пайшла да суседа і папрасіла два бярэмкі саломы. Яна напхала ёю старыя лахманы, што некалі насіў яе муж, так, каб яны нагадвалі чалавека. Пасля са старое бялізны зрабіла яму галаву.

Сабака здзіўлена глядзеў на гэтага саламянага чалавека і маўчаў, хоць голад тачыў яго.

Тады старая пайшла да кілбасніка і купіла доўгі кавал чорнае крывянкі. Вярнуўшыся, яна запаліла агонь на надворку блізка будкі і пачала пячы кілбасу.

Сэміланта шалела, падскоквала, хрыпела, не адводзіла вачэй ад печыва, пах якога пранікаў ёй у нутро.

Пасля маці зрабіла з гэтага пахучага кавалка нашыйнік пудзілу. Яна старанна абкручвала яго вакол шыі, нібы хацела ўвапхнуць яго ўсярэдзіну. Скончыўшы, яна спусціла сабаку.