Гі Мапасан - Навелы

— Дабрыдзень, Бэнуа!

— Дабрыдзень, васпані, дабрыдзень, васпані Мартэн, — адказаў ён і пашыбаваў далей.

Калі ён прыйшоў дадому, суп ужо стаяў на стале. Ён сеў насупраць маці, побач з парабкам і наймітам, а служанка пабегла нацадзіць сідру.

Бэнуа пасёрбаў трохі і адсунуў талерку.

— Ці не захварэў ты часам? — запыталася маці.

— Ды не, жывот нешта пучыць, не хочацца есці, — адказаў ён.

Ён глядзеў, як елі іншыя, сам час ад часу адломваў кавалачак хлеба, няспешна клаў яго ў рот і паволі жаваў. Яго думкі былі заняты Мартэнавай дачкой: «Папраўдзе-такі красуня...» І як толькі ён дасюль не заўважаў гэтага? Адкрыццё прыйшло так знянацку і ўзрушыла так моцна, што ў яго ажно прапаў апетыт.

Да смажаніны ён і не даткнуўся.

— Ну, з'еш хоць кропельку, Бэнуа, — угаворвала маці. — Гэта ж бараніна, табе палепшае. Ну і хай сабе не хочацца, а ты цераз сілу паеш.

Бэнуа пракаўтнуў адзін-другі кавалачак і адставіў талерку: не, папраўдзе нішто не лезла ў горла.

Папоўдні ён вырашыў прагуляцца і адпусціў найміта, сказаў, што па дарозе сам загоніць худобу.

У полі было бязлюдна: людзі нядзелькавалі. Сям-там у канюшыне на ўгрэве палежвалі, жавалі жуйку разамлелыя, з разбухлым вымем каровы. Пры ворыве чакалі прыткнутыя збоку плугі; шырокія чорныя шнуры пераплужаных ужо, гатовых да сяўбы палеткаў перамяжоўваліся з жоўтымі палосамі свежага пшанічнішча і аўсянішча.

На прыволлі гуляў востры восеньскі вецер, як знак таго, што ўвечары па захадзе сонца будзе халаднавата. Бэнуа сеў каля рова, зняў капялюш, паклаў яго на калені, быццам яму было трэба асвяжыць галаву, і ў поўнай цішыні галосна сказаў:

— Што красуня яна, то красуня!

Ён думаў пра гэта і ўночы, калі ўжо ляжаў у пасцелі, і раніцаю, як толькі прачнуўся.

Ён не быў маркотны ці незадаволены; ён і сам не змог бы растлумачыць, што з ім такое сталася. Нешта завалодала ім, нешта запала яму ў душу, Бог ведае якая драбязюлька чэпка сядзела там і паказытвала яго сэрца. Гэтак часам заляціць у пакой вялікая муха. З гучным бзынкатам кідаецца яна то ў адзін, то ў другі бок, і гэты бзынкат не дае вам спакою, раздражняе. Раптам муха прыпыняецца, сціхае; вы ўжо нават забываеце пра яе, але тут жа яна зноў зрываецца ў лёт, і вы міжволі гледзіце ёй услед. Ні злавіць, ні выгнаць, ні забіць, ні ўтаймаваць яе немагчыма. Яна ж толькі на нейкі момант супыніцца — і зноў усчынае сваё надаеднае бзынканне.

Гэтак і згадка пра Мартэнаву дачку не давала спакою Бэнуа, нібы назолістая муха.

Потым яму закарцела яшчэ раз убачыць дзяўчыну, і ён закружляў паблізу Мартэнёўкі. І ўрэшце-такі ўбачыў: яна развешвала бялізну на вяроўцы, напятай паміж дзвюма яблынямі.

Дзень быў цёплы; Мартэнава дачка была адно ў кароткай ніжняй спадніцы; надзетая на голае цела, кашуля шчыльна аблягала пругкія дзявочыя грудзі, як толькі яна ўзнімала рукі, каб павесіць ручнік.

Бэнуа як прыкіпеў за ровам; прамінула з гадзіну часу, ужо і дзяўчына даўно знікла ў хаце, а ён усё не кранаўся з месца. Дадому ён вярнуўся ўзрушаны яшчэ мацней, чым пры першай сустрэчы.

Цэлы месяц яго думкі былі заняты адной Мартэнавай дачкой; ён ажно ўздрыгваў, калі пры ім згадвалася яе імя. У яго дарэшты прапаў апетыт, па начах ён абліваўся потам і амаль не спаў.

Штонядзелі, у час абедні, ён не зводзіў з яе вачэй. Яна заўважыла гэта і стала яму ўсміхацца, палашчаная такім непрыхаваным залюбаваннем.

Неяк вечарам ён зусім неспадзявана сустрэўся з ёю на палявой дарозе. Яна ўбачыла яго і спынілася. Ад спалоху і ўсхваляванасці ў яго ажно перацяло дыханне, але ён усё-такі цвёрда рушыў да яе з намерам сказаць усё. І, запінаючыся, загаварыў:

— Ну вось, васпанна Мартэн, самі бачыце, далей так цягнуцца не можа.

— Што далей так цягнуцца не можа, Бэнуа? — перапытала дзяўчына з усмешкаю.

— Што я цэлымі днямі думаю пра вас.

Яна паставіла рукі ў бокі:

— А хіба я прымушаю вас?

— Прымушаеце... — Бэнуа запнуўся. — Прымушаеце; я ўжо ні піць, ні есці не магу, ні сну, ні пярэдыху не маю.

— То чым жа тады вылечыць вас ад гэтага? — прашаптала яна.

Ён разгубіўся: рукі яго абвіслі, вочы скруглелі, рот прыадкрыўся.

Яна моцна адштурхнула яго і ўцякла. З гэтага дня яны пачалі сустракацца — то каля межавых равоў, то на дарозе ў ярах, то ў прывечарэлым полі, калі ён пасля працы вёў дадому коней, а яна гнала з пашы сваіх кароў.

Бэнуа адчуваў, як неадольная сіла вабіць яго да Мартэнавай дачкі, ён цягнуўся да яе і душой, і целам. Яму праглася сціснуць яе ў абдымках, задушыць, з'есці, зрабіць яе часткай сябе самога. І яго ажно калаціла ад бяссілля і нецярплівасці, ад шалу, што яна не дарэшты належыць яму, што яны не створаны адзінай істотай.