Из архива Конгрегации пропаганды веры было, как наличествует в apхиве, анонимно у Е. Šmurlo, Le Saint-Siège et l'Orient Orthodoxe Russe (1609-1654), Prag 1928, S. 163-69, — и, указание на авторство Петра Могилы опять опубликовано у A. G. Welykyj, Un progetto anonimo di Pietro Mohyla sull'unione delle Chiese nell'anno 1645, в Mélanges E. Tisserant, Bd, 3, Vatikan 1946, S. 451-473, publiziert.
«Tantae varietatis inter Ruthenos, schismaticos, et ab Ecclesia Romana disunitos, triplicem causam reperire est... »[Для подобного различия между русинами, схизматиками и отколовшимися от Римской церкви существует три причины...]
«Unio et unitas sunt maxime diversa. Unitas excludit dualitatem; Unio duo sine unibilium destructione unico vult combinare nexu, qualis fuit aliquoties, et ultima Florentina inter Latinos et Graecos unio». [Уния (unio) и присоединение (unitas) весьма различаются (sunt maxime diversa). Присоединение исключает какую-либо двойственность, уния должна без повреждения соединить обе части в единый союз, как это имело место во Флорентийской унии между латинянами и греками].
«Porro Unio Ruthenorum cum Latinis practicata in hoc Regno videtur processisse supra naturam unionis, intendens non conservationem Religionis, sed transubstantiationem Graecae in Romanam, et ideo non habuit effectum. Quotquot enim olim in Ecclesia habitae sunt circa unionem Congregationes, fundamenta minime destruebant Religionis Graecae, sed solum dumtaxat intendebant Primatus Romani Pontificis recognitionem. Quaestiones quae dicuntur inter Graecos et Latinos vocales non reales, concernentes solos Theologos, utpote ab ipsis discutiendae, non movebantur, sed potius suaviter conciliabantur. Per praetensam recognitionem Primatus Romani Pontificis non excludebantur Loci ordinarii, eiusdem ritus superintendentes, Pastores et Patriarchae ritus Graeci. Processerunt itaque moderni formatores unionis supra naturam unionis; siquidem his omnibus postpositis, ipsa fundamenta et principia submoverunt, et credentes se appropinquare unioni, sese ab ea elongaverunt, et quodammodo perpetuo diviserunt Ruthenos a Latinis. Sacram doctrinam Ruthenorum conformem doctrinae Apostolicae, et Romanae velut difformem imo haereticam damnarunt, ipsamque traduxerunt velut Ecclesiae inutilem et ineptam. Inde neces, martyria, et tanta irrepsit animorum alienatio, ut utrinque pro Religione zelantes mutuo se cum magna Divinae Maiestatis offensa haereticos non verebantur appellare».
В 1488 г. португальцы обогнули южную оконечность Африки и в 1498 г. нашли морской путь в Индию; в 1492 г. Колумб высадился в Америке, и на протяжении короткого времени возникли европейские колонии в Африке, Восточной Азии и Америке.
Впрочем, в конце XVI в. и греки сочли себя вправе отступить от старого порядка. Они сочли уместным основание еще одного патриархата в Москве. Обсуждение с Римом при этом казалось им излишним, в то же время они считали необходимым в 1593 г. еще раз обсудить это соборно, потому что в 1590 г. Александрия не принимала .участия в соборе, и решение поэтому было «неполным». Ср. Н. Оhme, Die kanonische Begründung der Erhebung des Moskauer Patriarchats durch die Konstantinopeler Synode des Jahres 1593, â Oikonomia Bd. 27, Erlangen 1991, S. 101-109.
Об исчезновении у западных христиан осознания разницы между папским и патриаршим авторитетом римского епископа ср. Suttner, Patriarchat und Metropolitanverband im christlichen Osten im Vergleich mit Erzbistümern aus dem Abendland, в Н. Dopsch, u.a., 1200 Jahre Erzbistum Salzburg, Salzburg 1999, S. 157-174.
М. Bucsay, Geschichte des Protestantismus in Ungarn, Stuttgart 1959, S.85f., пишет: «Габор Бетлен был верным сыном реформатской церкви, усердным читателем Библии и молитвенником. Сочиненные им церковные песни похожи на мужественные молитвы. Реформатской церкви он оказал большие услуги, прежде всего, в области образования. Латинскую школу в Вайсенбурге он хотел преобразовать в высшую школу европейского уровня. Он пригласил известных ученых, создал богатую библиотеку и основал большие фонды. И в Клуже, и в Тырнове Бетлен основал новые школы, а школы в Дебрецене и Марамуреше поднял на новую ступень при помощи богатых пожертвований. Церковная литература нашла в его лице ревностного и осмотрительного покровителя. Большое число реформатских общин получало от него значительные дары».
Послание с датой от 2 сентября 1629 г. напечатано у I. Ardeleanu, Istoria diecesei Romane, Greco-Catolice a Oradai Mari, Bd. II, Gherla/Blaj 1888, S. 86-88.
Он писал: «Cum interim tamen conditio ea quam Serenitas Vestra huic suae benevolentiae in mersedem quasi praefixit, quamve quam secretissime literis suis nobisscriptis concredidit, ejusmodi sit, ut eam lucide intelligere nequeamus, sed si etiam ea lucidissime expressa esset, eam tamen intelligere nos Summi Patriarchalis officii nostri fides vetet, hinc facile assequi poterit Serenitas Vestra, nos ejusmodioperibus assistentiam nostram palam nequaquam praestare posse. Quod Serenitatis Vestrae propositum hac in re finem facilius assequi posse sperat, si Gennadius episcopus terrarum illarum vel levissimum a nobis obtineret afflatum, id sane intelligimus, prout et illud, quod idem Gennadius facile ad tacendum, perinde ac ad agendum inducendus sit, dummodo nos oculos, auresque nostros obcludamus».
Перед лицом явно выраженной враждебности турок в отношении контактов греков с Римом заслуживает внимания их открытость к протестантам.
«Ast an indubius Turcarum assensus, gentem Valachorum ad id inducere queat, ut exclusis omnibus aliis religionum sectis, solam et unicam fidem illam lubens amplectatur, quam Serenitas Vestra pie profitetur (hoc enim in votes Serenitatis Vestrae positum esse, perspicum nobis est) id dubitare cogimur, cum id sine praejudicio aliarum sectarum in ditione Serenitatis Vestrae existentium, iisdemque juribus gaudentium, sineque animorum turbatione, ac irritatione tffectuari nequeat. Sed ad id feliciter, pacateque assequendum rumpi deberet ante omnia sanguinis, affecnuumque nexus, qui inter Valachos ditionis Transilvanicae, ac incolas terrarum Valachiae, Moldoviaeque clancularus quamquam, ast artissimus viget. In id sane principes vicini dictarum terrarum nunquam concedent, obicesque, si non armis, saltem occultis suggestionibus certo certius ponent».
Читать дальше