Мухаммад Самандаров - Архитектуравий лойиҳалашнинг ижтимоий асослари

Aтроф -муҳитнинг сифатини баҳолашчекланган аммо мен функционал ва амалий мезонларга таянаман. Маънавий, ижтимоий-маданий тартибни 3 та баҳолаш муҳим рол ўйнайди: бу жойнинг тарихий ва маданий аҳамияти, шаҳар манзараси ва биноларининг эстетик фазилатлари, бу жойнинг ижтимоий аҳамияти (сиёсий, мафкуравий) ҳақидаги тушунча. «Обрў -эътибор» ва бошқалар.

Aтроф -муҳитнинг барча бу фазилатлари одамнинг ўзини ўзи тасдиқлаш позицияларининг ўзаро боғлиқ позицияларига ва бу жойни юқори баҳолаш, одамни ўз шаҳри, туманлари, иш жойи билан таништириш ҳақидаги

тасаввурларига бевосита таъсир қилади.

Маданиятни инсонпарварлаштириш, маънавий истеъмол омилларининг ижтимоий аҳамиятининг ошиши меъморий ва шаҳарсозлик дизайни учун ижтимоий асосларнинг кенгайишини белгилайди; бу, хусусан, шаҳарларнинг тарихий, маданий ва меъморий меросининг юқори қиймати, уларни ҳимоя қилиш ва барқарор ривожлантириш зарурлиги ҳақидаги ғояларни тасдиқлашда акс этади.

Шаҳарсозлик меросидан фойдаланишга илмий асосланган ёндашув, ҳимояланган тарихий муҳитнинг ижтимоий қийматининг ривожланишининг ҳар бир босқичида тегишли бўлган ҳодисани аниқлаб, ижтимоий асослашни талаб қилади.

Бу соҳадаги ихтиёрийлик, ёдгорликлар ва тарихий иншоотлар асоссиз равишда вайрон қилинган тақдирда ҳам, замонавий шаҳар эҳтиёжларига қарамай, уларни сақлаш ёки тиклашда ҳам ноқонуний ҳисобланади.

Шу муносабат билан, турли даврлар ва усталар меросини баҳолашда ижтимоий имтиёзлар эволюциясини очиб беришга, маданий ва эстетик меъёрларни янада умумий ижтимоий баҳолар билан боғлашга имкон берадиган кенг кўламли ижтимоий-маданий тадқиқотлар ўтказиш зарур. Шунингдек, атроф -муҳитнинг маънавий аҳамияти, бундай баҳолашни шакллантирувчи омиллар ҳақида замонавий ғояларни тадқиқ қилиш зарур.

Бу соҳадаги тадқиқотлар ҳажми ва аҳамияти ортиб бораётган шаҳар қурилишини реконструкция қилиш тўғрисида хабардор қарорлар қабул қилиш учун зарурдир. Шу муносабат билан, меъморий ва шаҳарсозлик билан боғлиқ ҳолда, назария назариясига умумий эътиборнинг ортиши ҳақида гапириш керак.

Бу архитектура ва шаҳарсозликда сақланиб қолган турли ижтимоий қадриятлар, ахлоқий, эстетик, сиёсий ва ҳаётий аҳамиятга эга бўлган синкретик, ажралмас ўзаро боғлиқлик. Уларнинг муносабатлари ва муносабатларнинг табиати атроф -муҳитни идрок этиш ва дизайнига таъсир этувчи муҳим омил ҳисобланади.

Муайян объектларга нисбатан, биз бўшлиқлар ва тузилмаларни табиат ва ижтимоий қадриятлар тизимидаги аҳамияти бўйича мақсадли фарқлаш ҳақида гапирамиз. Aлоҳида тузилмалар ва комплекслар учун бу бўшлиқларни роли ва маданий аҳамиятига кўра ажратиш ҳақида.

Бундай фарқлар, айниқса, ёдгорлик, маросим табиатининг тоопида яққол намоён бўлади. Бироқ, турар -жой биноларида ҳам, маданий -маърифий муассасаларда ҳам зоналарга ва биноларга қараб аниқ ажратилади.

Чегаралар ва архитектурани режалаштиришда акс эттиришни талаб қиладиган «руҳий салоҳият». Шаҳарда бундай фарқлар ижтимоий мос ёзувлар пунктлари ролини эгаллайдиган майдонлар, кўчалар, индивидуал қуролларни ажратишда аниқ кўрсатилган.

Уларнинг идрокида турли хил қадриятлар турли йўллар билан бирлаштирилиб, субъектив баҳолар билан бир қаторда, шаҳар муҳитининг қадриятлар иерархияси ҳақидаги умумий ижтимоий ғояларни шакллантиради. Ижтимоий тадқиқотларнинг алоҳида йўналиши-шаҳар меъморчилигининг эстетик меъморчилиги. Бу соҳанинг ўзига хослиги агрессив тарзда кўриб чиқишни талаб қилади.

Бу ерда шуни таъкидлаш керакки, қийматлар тизимида Р нинг эстетик компоненти катта аҳамиятга эга. Ва бу шаҳар муҳитининг эстетик идрокига

қарамай, бу шаҳар (туман, туман) ҳақида умумий тасаввурнинг шаклланишига таъсир қилади.

Ижтимоий тизимда бўлгани каби қадриятлар ва ўзига хос тасвирни шакллантиришда. Ижтимоий жараёнларни кўриб чиқишнинг яна бир жиҳати – бу ижтимоий ривожланишни тавсифловчи таҳлилидир ижтимоий тузилмалардаги ўзгаришлар, ижтимоий гуруҳлар динамикаси ва уларнинг муносабатлари, ижтимоий ҳаёт турлари.

Ижтимоий ривожланиш меъморий ва шаҳарсозлик масалаларимазмунида икки жиҳатдан намоён бўлади. Ижтимоий тузилмаларнинг тарихий тараққиёти, ҳаёт табиатининг ўзгариши, ижтимоий-техник тараққиёт электрон қуролларнинг меъморий стереотипларини ишлаб чиқишда, турар-жой турларини ва турар-жой турларини ривожлантиришда намоён бўлади.

Нисбатан қисқа вақт ичида ижтимоий ривожланиш аниқ аҳоли пунктлари ва турар -жой майдонларининг шаклланиши билан боғлиқ. Бундай ҳолда, биз маълум ҳудудий жамоаларнинг ривожланиши ҳақида гапираяпмиз: аҳолининг ўсиши, иқтисодий функцияларининг ўзгариши, турмуш даражаси ва бошқалар.