Хайриддинмурод Абулфайзов - Медиаконвергенция шароитида газеталар таҳририятининг иқтисодий-молиявий аҳволи - муаммо ва ечимлар

4. Таҳририятнинг асосий капитали.Бунга бино, босмахона, моддий-техник базани киритиш мумкин. Таҳририятнинг бойлиги ишлаб чиқариш қувватини оширишга хизмат қилади.

5. Фан, техника, менежментда ўсиш.Бу ахборий маҳсулот ва товарлар бозорида ўз ўрнига эга бўлиш, рақобатбардошликни таъминлаш, фойда олишда муҳим ўрин тутади.

6. Оммавий эҳтиёж.Газетачилик саноати ёки бизнесида ҳал қилувчи омил. Агар омма маънавий жиҳатдан газета ўқишга эҳтиёж сезмаса, газеталарнинг уриниши бесамар кетиши мумкин.

Таҳририятнинг чиқимлари:

Тижорийлашув асослари, унинг модели ва кўринишлари, амалга ошиш шакллари тўғрисида кўплаб илмий изланишлар олиб бориш мумкин. Аммо бизнинг олдимиздаги асосий масала медиаконвергенция шароитида газеталар таҳририятининг иқтисодий-молиявий аҳволи, муаммоларни ўрганиш, таҳририятларнинг иқтисодий-молиявий тараққиёт хусусиятларини тадқиқ этиш, тижорийлашув ҳодисасини замонавий матбуот мисолида кўриб чиқишдир.

Бугун газеталарнинг ликвидлик (пулга айлана олиш) рентабеллик (фойдалилик, ўз харажатини ўзи кўтариш), иқтисодий барқарорлик ҳолати қониқарли эмас. Кўпчилиги банкрот ҳолатида.

Рентабеллик иқтисодиётда қуйидаги формула билан аниқланади:

Р (РЕНТАБЕЛЛИК) = Ф (ФОЙДА) /Х (ХАРАЖАТ) Х 100%

Кўплаб газета таҳририятлари баланси, бюджети жуда кам фойда кўрсаткичи ёки зарар билан ишлаётгани кўринади. Натижада босма нашрлар ўз ходимларини 40 фоиз қисқартирди 15 15 Bernd Ziesemer. Zehn zornige Thesen zur Zukunft der Zeitung [Электронный ресурс] // Magazin fьr Journalisten. Medium Online+. Medium Magazin, №4, 2009. Режим доступа: http://www.mediummagazin.de/ magazin-p . Ўзбек матбуоти йиллар давомида шаклланган авторитар, либертиан, ижтимоий масъулият ва тоталитар назариялар таҳлили жараёнида дунё оммавий ахборот воситалари аллақачон ижтимоий масъулият жараёнига қадам қўйгани, лекин бунгача салкам 300 йиллик йўлни босиб ўтгани алоҳида таъкидланади. Биз эса «йўлдан адашган» тоталитар назариядан бор-йўғи 30 қадам узоқлашдик, холос. Лекин асосий гап бунда эмас. Гап шундаки, назария ҳамиша босиб ўтилган йўл таҳлилига асосланади. Глобаллашув жараёнини бошдан кечираётган бугунги дунё шиддати эса қолипларга сиғмайди.Замон шитоб билан илгарилаб боряпти. Манфаатлар кураши, бешафқат рақобат ҳар жабҳада ўз руҳини намоён этмоқда. Шу маънода, ижтимоий масъулият назарияси ҳам янгиланиб, юксак инсонпарварлик ва гуманизм ғоялари устуворлик касб этаётганини ҳам илғаш қийин эмас.

АҚШ профессионал журналистлари миллий жамияти президенти Жанет Марие Таркунийонинг фикрича, «Журналистлар дипломат эмас. Улар ўз мамлакатлари фойдаси учунгина хизмат қилишмайди. Қолаверса, улар сиёсий партиялар, ижтимоий гуруҳлар қизиқишлари ёки ўз шахсий манфаатлари қобиғида қолиб кетмаслиги лозим. Улар учун асосий мезон – одамларнинг тинч-тотув ҳаёти. Айниқса, воқеалар ёмонлик тарафига ўта бошлаганда, келишувлар ҳеч қандай натижага олиб бормаганида ёки вазият чигаллашган бир вазиятда журналист воқеалар ривожини ўз хулосаларига таянган ва пухта текширган ҳолда ёритиши лозим. Журналист фақатгина биринчи бўлиб хабарларни етказишгагина эмас, балки ўзи билдираётган хулосанинг қонунга қанчалик мос эканига ҳам эътибор қаратиши керак».

«Босма ОАВ ўлимини прогноз қилаётганларнинг асосий далили бу, албатта, таҳририятнинг хавотирли иқтисодий инқироз ҳолати, тиражларининг тушишидир» 16 16 Смирнова О. В. Печатные медиа в эпоху цифровых технологий// Вестн. Моск. ун-та. сер. 10. Журналистика. 2013. №6 . Жаҳон газета ва янгиликлар ассоциацияси ёши катта аҳолининг ярмидан кўпи ҳар куни газета ўқишини аниқлаган. Онлайн ва қоғоз нашрлар ўртасида кураш кетмоқда 17 17 http://top.rbc.ru/economics/13/02/2013/844874.shtm .

Биринчи ёндашув.Ўқувчига тезкор маълумотни етказишда, электрон шаклдаги ОАВнинг бугун ҳар томонлама устунликка эга бўлаётганини ҳам тан олишимиз керак. Чунки тезкорлик учун техник шароит борасида ҳам, ўқувчига етиб бориш шаклида ҳам, муштарийлар билан муносабат ўрнатиш имкониятидан тортиб, маълумотни тақдим этиш форматлари бўйича ҳам электрон ОАВ анча устунликка эга. Шунингдек, айнан интернет сайтларига замонавий бошқарув анча эрта кириб келди ва улар молиявий томондан ўзини ўзи мустақил таъминлаш йўлида анча қадам босиб ҳам қўйди. «Сайтлар халқимизга энг тўғри маълумотларни етказиш, уларнинг маънавиятини юксалтириш вазифасини бажармоқда, шунинг учун уларни асрашимиз керак, йўқолиб кетмаслиги лозим», деб бонг урилмаяпти, ҳар ҳолда. Рақобат ва эркин бозорда ўрнини топа олгани яшаб кетяпти, акс ҳолда, йўқ.