Уладзімір Караткевіч - Вока тайфуна. Апавяданні і аповесці

- Між іншым, - сказаў я, - я ніколі не думаў ажанідца з

ёю.

Стахевіч невымоўна здзівіўся.

- Але нічога. Ты ўсё адно перашкаджаў нам. Яна аджыла з табою. Між іншым, Дубатоўк сапраўды любіў Яноўскую. Яму шкада было яе знішчаць,і каб магчыма было абысціся без гэтага, ахвотна згадзіўся б. I цябе ён паважаў. Казаў нам заўжды, што ты сапраўдны чалавек, шкада толькі, што не згодзішся быць з намі. Тады, на баль, Дубатоўк прывёз Яноўскай стары ўбор, бо ён тых, хто не звык да яго, робідь непрыгожым. I сам здзівіўся, так гэта нечакана добра атрымалася. Словам, справы нашы ўскладніліся: трэба было ўбраць і вас, і Свеціловіча, які меў права на спадчыну і кахаў Яноўскую. Дубатоўк запрасіў вас да сябе, дзе Варона павінен быў вызваць вас на дуэль. Ён так добра разыграў усё гэта, што ніхто не падумаў, што не ён, а Дубатоўк быў натхніцелем справы, а мы тым часам разглядалі вас, бо трэба было добра запомніць ваш твар.

- Далей, - кінуў я.

Стахевіч завагаўся, але Міхал торкнуў яму злёгку віламі ў месца, адкуль растудь ногі. Марка паглядзеў вакол зацкаваным позіркам спадылба.

- З дуэллю атрымалася глупства. Дубатоўк падпойваў цябе, але ты не п'янеў. Ды яшчэ выявіўся такім спрытным, што паклаў Варону, і ён сапраўды павінен быў пяць дзён праляжаць у ложку.

- А як вы маглі адначасова быць у хаце і гнацца тады за

мною?

- За абсадай Дубатоўкавай хаты чакалі другія, навічкі. Мы думалі іх спачатку пусціць па слядах Свеціловіча, калі цябе заб'юць, але Свеціловіч сядзеў з намі да наступнага дня, а Варона быў паранены. Іх пусцілі за табою. Дубатоўк дагэтуль не можа дараваць сабе, што па тваіх слядах пусцілі гэтых саплякоў. Каб не гэта - ты б ад нас не ўцёк нізавошта. І, да таго ж, мы думалі, што ты ішоў па дарозе, а ты рушыў пусткаю ды яшчэ прымусіў страцідь час перад балотнай лагчынай. Пакуль сабакі натрапілі на след - было ўжо запозна. І дагэтуль мы не ведаем, як ты ўслізнуў тады ад нас, спрытняга! Але ведай, спаймалі б -не пашчасціла б табе.

- А чаму рог спяваў убаку? І яшчэ, дзе гэтыя навічкі

зараз?

Стахевіч павагаўся:

- На паляўнічым розе граў адзін з нас, які ехаў нездалёк. А навічкі - вось яны, тут, ляжадь на зямлі. Нас было раней менш. І мы вялі з сабой коней з пудзіламі ў сядле. А частка маладых пайшла да Халоднай лагчыны Мы думалі, што ты там адзін, разам са сваім Рыгорам, вартуеш. Але мы не спадзяваліся, што вас тут - армія. І вось дорага запладілі за гэта. Вось яны ляжадь: Пацук, Ян Стыровіч, Паўлюк Бабаед. І нават Варона. Ты пазногця ягонага не варты. Разумны быў Варона, а таксама не мінуў божага суда.

- Нашто вы падкінулі мне запіску пра тое, што паляванне караля Стаха прыходзідь уначы?

- Што ты, што ты, - захітаў Стахевіч галавою, - здані не падкідваюць запісак. Мы на такую дурасць не пайшлі б.

"Гэта, напэўна, Берман зрабіў", - падумаў я, а ўголас

сказаў:

- А мяне гэтая запіска перакянала ў тым, тто вы не здані, якраз у той момант, калі я пачынаў гэтаму верыць. Падзякуйце за гэта невядомяму дабрадзею, бо са зданямі я наўрад ці адважыўся б змагацца.

Стахевіч збялеў і, ледзь варутачы сківіцамі, кінуў:

- Гэтага чалавека мы б раздзёрлі на кавалкі. А вас я ненавіджу, нягледзячы на тое, тто не мая сіла. I я буду маўчаць.

Рука Міхала схапіла палоннага ззаду за тыю і націснула за вутамі.

- Кажы. Iначай мы цябе тут...

- Добра. Вата сіла... Радуйцеся, хлопцы... А мы вас таксама правучылі. Няхай хто даведяецца, куды галоўныя крыкуны падзеліся з вёскі Яркі, якую пан Антось Духвіца з зямлі сагнаў? Спытайце ў каго, можа, і даведяецеся. Шкада, тто Дубатоўк не загадаў вас удзень падсцерагчы і застрэлідь. А гэта ж лёгка было зрабіць, асабліва калі вы да Кульшаў ітлі, Беларэцкі. I я вас нават бачыў тады. Мы ятчэ тады зразумелі, тто вы шворку на нашу тыю згатавалі. Культа старая, хоць і вар'ятка, але магла пра нас нетта рэкнуць. Яна пачала здагадвацца, тто была натай зброяй у дзень забойства Рамана. Давялося яе тады толькі аднойчы з'яўленнем дзікага палявяння настрашыць. Галава была слабая, адразу вар'яткай стала.

Я аж кіпеў ад усіх тых агідных учынкаў, ад усіх паскудстваў, пра якія распавядаў мне гэты чалавек. Толькі тут бездянь шляхецкага падзення адкрылася мне. I я згадзіўся з Рыгорам, што гэту пароду трэба знішчыць, тто яна пачала смярдзець на ўвесь свет.

- Далей, п аскудн ік!..

- Калі мы даведаліся, тто Рыгор згадзіўся тукать разам з вамі, мы зразумелі, тто ням будзе вельмі дрэнна. Тут я ўпершыню пабачыў, як Дубатоўк спалохаўся. Ён аж жоўты зрабіўся. Трэба, кажа, канчаць, і не дзеля бягяттття. а дзеля ўласнай ткуры. I мы з'явіліся тады да палаца.