Уладзімір Караткевіч - Вока тайфуна. Апавяданні і аповесці

- Н-не ведаю.

- Ну, а скажыце, ці не было ў вас ніякіх падазрэнняў наконт Вароны? Скажам, так. Варона сватаецца да Яноўскай, атрымлівае гарбуза і пасля, каб адпомсціць, пачынае выкідвадь жарцікі з дзікім паляваннем. Вы не чулі пра сватанне? Так, так, яшчэ два гады таму, пры жыцці Рамана, ён прапанаваў гэтаму, тады яшчэ дзідёнку, руку і сэрца. Таму і на вас злуецца, таму і сваркі шукаў, а калі не атрымалася - вырашыў прыбрадь вас з дарогі. Я толькі думаў, што гэта будзе трохі пасля.

Я задумаўся:

- Прызнаюся вам, такія думкі ў мяне былі. Магчыма, я нават даў бы ім волю, каб не ведаў, што Варона ляжыць паранены.

То якраз глупства. Адразу амаль пасля вашага адыходу ён з'явіўся да стала, зялёны і змрочны, але амаль цвярозы. Кровапусканне дапамагло. Ён быў закручаны бінтам, як качан капусты, адзін нос і вочы глядзелі. Дубатоўк яму: "Што, хлопча, сорамна, напіўся, як свіння, мяне на дуэль выклікаў, а нарваўся на чалавека, які табе даў чосу?" Варона паспрабаваў усміхнудца, але ад слабасці хіснуўся: "Сам бачу, дзядзька, што я дурань. І Беларэцкі так мяне правучыў, што я больш ніколі лезці да людзей не буду". Дубатоўк толькі галавою пахітаў: "Вось што гарэлачка, моц божая, з ёлупамі робідь". А Варона яму: "Я думаю, трэба ў яго прабачэння папрасіць. Нязручна. Усё адно як паклікалі ў госці і спрабавалі высцебаць". Пасля падумаў: "Не, -кажа, - прабачэння прасіць не буду, злуюся трохі. І, урэшце, ён задавальненне атрымаў". І я вам скажу яшчэ, ён сядзеў з намі, а мы пілі да самага світання. Дубатоўк да таго напіўся, што пачаў уяўляць сябе хрысціянскім пакутнікам пры Нероне, і ўсё намагаўся пакласці рукі ў блюда са жжонкай. Гэты твой секундант, боўдур год пад сорак, усё плакаў і крычаў: "Матухна, прыйдзі сюды, пагладзь мяне па галоўды. Крыўдзяць твайго сына, не даюць яму больш гарэлкі". Чалавекі тры так і заснулі пад сталом. Ніхто з іх не выходзіў ані на хвіліну, так што да дзікага палявання ні Варона, ні Дубатоўк дачынення не маюць.

- А вы што, і Дубатоўка падазравалі?

- А чаму не? - жорстка сказаў Свеціловіч. - Я нікому зараз не давяраю. Справа ідзе пра Надзею Раманаўну. Што ж я Дубатоўка буду адсюль, з падазроных, выключать? З якой прычыны? Што добры ён? У-га як чалавек прыкінудца можа! Я і сам... учора нават не падыходзіў да вас пад час дуэлі, каб не падазравалі, калі яны злачынцы. І зараз не буду падыходзіць, не трэба. Я і вас падазраваў: раптам... ды пасля схамянуўся. Вядомы этнограф ідзе ў бандыты! Ха! Так і Дубатоўк мог ягняткам прыкінуцца. А галоўнае, не спадабаўся мне ягоны гэты падарунак, партрэт Рамана Старога. Як быццам назнарок, каб дзяўчыну з каляі выбіць.

- А што, - схамянуўся я, - сапраўды падазрона... Яна зараз нават ля каміна сядзець баідца.

- То-та ж бо, - прыгнечана сказаў Свеціловіч. - Значыцца, не ён кароль Стах. Падарунак гэты якраз на яго карысць кажа. І ўчарашняя падзея.

- Слухайце, - сказаў я. - А чаму б не дапусціць, што кароль Стах - гэта вы. Вы ж пайшлі ўчора пазней мяне, вы да мяне без усякай падставы раўнуеце. Вы, можа, мне проста вочы замыльваеце, а на самай справе, ледзь толькі я выйшаў, як вы: "На коні, хлопцы!"

Я ні на хвіліну не думаў так, але мне не спадабалася, што даверлівы шчыры хлопец сёння трымае сябе як недаверлівы дзед.

Свеціловіч глядзеў на мяне, як ачмурэлы, лыпнуў разы са два вачыма і раптам зарагатаў, адразу ператварыўшыся зноў у добрага чыстага юнака.

- То-та ж бо, - адказаў я ягоным тонам. - Не плявузгайце на такіх старых, як Дубатоўк, дарэмна. Абразідь чалавека нядоўга.

- Ды я і не думаю зараз на яго, - усё яшчэ рагочучы, адказаў ён. - Я ж вам казаў, яны былі са мною. Калі пачало днець, Вароне зрабілася вельмі дрэнна, пайшла зноў кроў, пачаў трызніць. Паслалі аднаго за дзедам-знахарам, пасля нават урача прывезлі, не паленаваліся ў павет паехадь. Прыехаў ён зусім нядаўна і прыгаварыў Варону да тыдня ў ложку. Сказалі, што атрымалася выпадкова.

- Ну, а хто б яшчэ мог быць?

Мы перабралі ўсё наваколле, але ні на кім не спыніліся. Думалі пра Бермана нават і хоць разумелі, што ён - цялё, вырашылі напісадь ліст да знаёмых Свеціловіча ў губернскі горад і даведацца, як ён там жыў раней і што ён за чалавек. Гэта было патрэбна таму, што ён быў адзіны з людзей яноўскага наваколля, пра якога мы нічога не ведалі. Мы гадалі і так і сяк, але ні да чаго не маглі дадумадца.

- Хто багацейшы ў ваколідах Балотных Ялін? - спытаў я.

Свеціловіч падумаў:

- Яноўская, здаецца... Хоць багацце яе мёртвяе. Пасля ідзе Гаровіч (ён не жыве тут), пасля пан Гарябурда - між іншым, галоўны наследнік Яноўскай у тым выпадку, калі б яна пямерла зараз. Пасля ідзе, пэўна, Дубатоўк. Зямлі ў яго мала, гаспадарка і хата, самі бачыце, бедныя, але, відаць, ёсць прыхаваныя грошы, бо ў яго заўсёды ядуць і п'юць госці. Астатнія - дробязь.