Таццяна Шамякіна - Кітайскі каляндар і славянскі міфалагічны бестыярыум

Прыводзячы гэтыя прыклады, мы хочам сказаць, што адносіны паміж чалавекам і жывёлай больш складаныя і загадкавыя, чым уяўляецца нашаму прагматычнаму, закаснеламу ў рацыянальнасці, скептычнаму розуму. Анімістычнае мысленне архаічных людзей адухаўляла літаральна ўсё: касмічныя працэсы і з’явы, стыхіі, элементы ландшафту, расліны, ваду, зямлю. Але калі нават камень жывы, дык насколькі багатая і складаная душа ў жывёлы! Так думалі продкі. А можа, і праўда?

На працягу дзесяткаў гадоў вядомы рускі пісьменнік і журналіст Васіль Пяскоў вядзе ў «Камсамольскай праўдзе» рубрыку пра незвычайныя здольнасці жывёл і птушак. Гэта, відаць, адзіны нармальны, праўдзівы, цікавы матэрыял, які толькі і можна чытаць у поўнасцю бульварнай «Камсамолцы». Але справа ў іншым. Шмат якія выпадкі, што апісвае В. Пяскоў, незвычайныя і прымушаюць пра многае задумацца. Напрыклад, леснікі Калужскай вобласці на працягу некалькіх месяцаў назіралі мядзведзіцу, у сям’і якой разам з медзведзянятамі жыла цялушка, што аднойчы, відаць, заблудзілася ў лесе. Адносіны да яе з боку мядзведзяў былі вельмі цёплыя — не як да будучага харчу. У Балгарыі ў адным з лясных раёнаў паляўнічыя сустракалі групу ваўкоў і разам з імі кабанчыка. Ваўкі і не думалі ўспрымаць яго як патэнцыяльную ахвяру. Справа, відаць, у тым, што ў кабанчыка ўжо сфарміравалася свядомасць ваўка, і яго лічылі за браціка. Але што спрыяла прыняццю капытнага ў сям’ю драпежнікаў? Відаць, у жывёльным свеце адбываецца не толькі дзяленне на ворагаў і здабычу, на сваіх і чужых. Жывёлы здольныя разгледзіць істоту, якой патрабуецца дапамога, і пашкадаваць яе. Адсюль, магчыма, і вырастала асаблівае стаўленне ваўкоў да людзей, узнікала прыязнасць і дружба. Але і чалавек разумеў: з чым ён прыходзіць у прыроду, тое і атрымоўвае ў адказ. Не выпадкова многія святыя сябравалі з жывёламі. Самі жывёлы, асабліва сабакі (а першапачаткова, безумоўна, ваўкі як найбольш разумныя звяры ў лесе), ведаюць пра нас намнога больш, чым мы пра іх: яны валодаюць магутнай інтуіцыяй, чуццём. У народзе вераць: добрых людзей драпежнікі не чапаюць. Тысячы выпадкаў незвычайнай праніклівасці, дабрыні, вернасці, ахвяравання сабою сабак апісаны ў літаратуры. Украінскі пісьменнік-класік Міхайла Кацюбінскі гаварыў, што «сабака вывеў чалавека ў людзі». Нават так!

Амерыканскі даследчык Т. Эндрус лічыць, што жывёламі кіруюць разумныя нематэрыяльныя ўтварэнні, таму і кантакты іх з чалавекам адбываюцца не на вербальным, а на энергетычным узроўні. Сімвалісты пачатку ХХ ст. гаварылі, што ўсё ў свеце напоўнена сэнсам, знакамі якога з’яўляюцца ў тым ліку і жывёлы. Птушка, што білася ў вакно лецішча Івана Мележа ў момант яго смерці (наша сям’я назірала), не ўсведамляла, што робіць, а з’яўлялася пасланнем ад пэўных духоўных існасцяў. І так ва ўсім і заўсёды.

Некаторыя законы фізікі і біяфізікі, што ляжаць у аснове гэтых працэсаў, якія мы пакуль выкладаем на мове хутчэй міфалагічнай, чым навуковай, ужо адкрыты даследчыкамі. Так, даказана, што самыя эфектыўныя лекары — менавіта сабакі. Прысутнасць сабакі ў доме амаль напалову зніжае небяспеку інфаркту ў гаспадароў. Кошкі — таксама: кладуцца на хворае ў чалавека месца. Але сабакі, у адрозненне ад катоў, лечаць дыстанцыйна, забіраюць адмоўную энергію. Акадэмік РАН А. Скаржынскі многія гады вывучае ўздзеянне сабак на людзей. Ён тлумачыць станоўчы эфект тым, што частотныя параметры біяэнергетычных патэнцыялаў людзей і сабак блізкія паміж сабою. Таму сабакі і лечаць, таму яны і сябры чалавека. Але ці выпрацавалася гэта ў працэсе сумеснага жыцця, ці было напачатку, таму і адбылося збліжэнне? А калі, як мы лічым, напачатку, то чаму так распарадзілася Прырода? Вось дзе галоўная загадка.

Магчыма, наблізіцца да разгадкі ўзаемнага сяброўства чалавека і сабакі дапамогуць міфалогія і фальклор: у іх зашыфраваныя шмат якія рэальныя гістарычныя звесткі.

Аўтары энцыклапедыі «Беларуская міфалогія» прыводзяць такое старажытнае паданне пра сабаку: Бог, стварыўшы чалавека, робіць сабаку вартаўніком апошняга. Але Бог стварыў чалавека без поўсці, голым, таму д’ябал, напусціўшы холаду, змог дабрацца да чалавека і нашкодзіць яму. А вось сабаку Бог падараваў поўсць [7, 443]. Ва Украіне такое ж паданне існуе ў вялікай колькасці варыянтаў. Вобраз сабакі ў міфалогіі незвычайны ўжо тым, што ён фігуруе ў шматлікіх сюжэтах, што распавядаюць менавіта пра стварэнне чалавека. Бог стварыў чалавека і сабаку з аднаго і таго ж матэрыялу. Гэта надзвычай важны момант: міф пацвярджае спрадвечную асаблівую блізкасць чалавека і сабакі, гаворыць пра тое ж, пра што і навука.