Сяргей Чыгрын - Беларуская Беласточчына

У 1955-м і 1975-м гадах у Днях беларускай культуры ў Беластоку прымаеў удзел і Беларускі тэатр імя Янкі Купалы (цяпер Беларускі Нацыянальны Акадэмічны тэатр імя Янкі Купалы). У Беластоку беларускія артысты паказалі спектаклі “Канстанцін Заслонаў” А.Маўзона, “Пяюць жаваранкі” Кандрата Крапівы, “Раскіданае гняздо” Янкі Купалы, “Зацюканы апостал” і “Трыбунал” Андрэя Макаёнка і іншыя.

З 1967 года наладжаны кантакты паміж Беластоцкім драматычным тэатрам імя А.Венгеркі і Гродзенскім абласным драмтэатрам, якія актывізаваліся ў другой палове 1980-х гадах, калі кіраўніцтвы тэатраў заключылі ўзаемавыгаднае творчае пагадненне. З таго часу існуюць пастаянныя абменныя гастролі тэатраў, двухбаковае запрашэнне пастановачных груп і г.д. У 1987 годзе быў здзейснены першы эксперымент, калі польскія і беларускія акцёры ўдзельнічалі ў спектаклі “Выбар” па п’есе рускага драматурга Юрыя Бондарава на гродзенскай і беластоцкай сцэнах.

Выступаў шмат разоў у Беластоку і Брэсцкі абласны драматычны тэатр. У 1958 годзе тэатр з Брэста ўпершыню прывёз у Беласток спектакль “Брэсцкая крэпасць” па п’есе Кастуся Губарэвіча.

У 1993 годзе абмяняліся пастановачнымі групамі Беларускі Нацыянальны Акадэмічны тэатр імя Янкі Купалы і Беластоцкі драмтэатр імя Венгеркі. Яны паставілі “Рэвізора” М.Гогаля і “Дом на мяжы” С.Мрожака. У 1991 годзе купалаўцы гастралявалі ў Беластоку са сваім новым рэпертуарам. Найбольш спрэчак выклікаў у беластоцкіх гледачоў спектакль “Страсці па Аўдзею” па п’есе Уладзіміра Бутрамеева ў пастаноўцы Валерыя Раеўскага. Нехта В.Хрысцінін 21 ліпеня ў “Ніве” пісаў, што “драма пастаўлена з размахам і быць можа на высокім мастацкім узроўні, але падзеі на сцэне ствараюць вобразы недакладнай алегорыі”.

У 2000 годзе была падпісана дамова аб узаемным супрацоўніцтве паміж Гродзенскім і Беластоцкім тэатрамі лялек. Гродзенскі тэатр паказаў у Беластоку спектаклі “Тутэйшыя” па п’есе Янкі Купалы, “Трагедыя аб Макбеце” У.Шэкспіра, “Неверагодны ілюзіён” А.Жугжды. А артысты з Беластока ў 2001 годзе парадавалі гарадзенцаў пастаноўкай “Сям’я Файнацкіх” Ф.Шаляхоўскага, прымалі ўдзел у сумеснім тэатральным капусніку. Наогул, пра тэатральнае супрацоўніцтва беластоцкіх тэатраў з беларускімі, можна распавядаць доўга. І галоўнае, што яны ёсць і будуць доўга працягвацца.

2008

У сярэдзіне 1950-х гадоў Беларускае грамадска-культурнае таварыства ў Беластоку актыўна ўзялося за арганізацыю драматычных гурткоў. “Моладзь! Калі хочаш жыць культурна – арганізуй драматычныя гурткі”, “Моладзь! Арганізуй у сваёй вёсцы гурток БГКТ, праз што прычынішся да пашырэння культуры і роднай”, -- такія лозунгі былі ўсюду. І заклікі кіраўніцтва БГКТ тады далі пэўны плён. Паўсюль на Беласточчыне пачалі арганізоўвацца і дзейнічаць драматычныя і розныя іншыя гурткі мастацкай самадзейнасці. А Мікола Матэйчук 19 мая 1957 года ў “Ніве” апублікаваў артыкул аб тым, што беларусам у Польшчы неабходна яшчэ арганізаваць Беларускі драматычны тэатр. “Рускі тэатр існуе і працуе, арганізуецца ўкраінскі тэатр у Перамышлю. А беларускі? Пакуль няма”, -- паведамляе аўтар гэтага допісу. Далей спадар Матэйчук спыняецца на “малых формах” беларускай драматургіі. Ён піша, што не трэба абмяжоўвацца толькі аднаактоўкамі, бо беларуская драматургія мае багатыя традыцыі і сур’ёзныя драматычныя творы.

Пазней, у 1960 годзе, на Трэцім з’ездзе БГКТ таксама вялася гутарка пра беларускі тэатр. А Вера Леўчук у артыкуле “Аб тэатры” (“Ніва”, 14 ліпеня 1963 г.) выказала сваю думку аб беларускім тэатральным рэпертуары, на якім на той час трымаліся тэатральныя калектывы. “Бо тое, -- пісала Вера Леўчук, -- што драмгурткі на вёсках, неяк радзяць з рэпертуарам (усё іграюць “Мікітавага лапаця” ды “Пярэстую красулю”) абсалютна не сведчаць аб базе для працы прафесійнага тэатра. Нават прапанаваны гурток ГП не зможа працаваць з такім рэпертуарам, які цяпер маем. А п’есы з БССР зноў мала падыходзяць для нашых умоў”.

Але ў тыя гады на Беласточчыне беларускі тэатр адкрыць так і не ўдалося. А шкада! Бо калі б ён быў адкрыты і працаваў да сённяшніх дзён, у ім змаглі б працаваць прафесійныя і таленавітыя рэжысёры і акцёры з Беларусі, якія даўно знаходзяцца без працы з-за таго, што не дуюць у дудку існуючай беларускай уладзе.

Але вернемся да беластоцкіх беларускіх драмгурткоў 50-гадовай даўніны. Сапраўды, як пісала Вера Леўчук, з беларускім сцэнічным рэпертуарам тады было сціпла. У сельскай мясцовасці не хапала беларускіх п’ес. Іх перапісвалі ад рукі, перадавалі з вёскі ў вёску. Таму Галоўнае Праўленне БГКТ вырашыла пашырыць рэпертуар беларускамоўных п’ес друкаваным спосабам.