Сяргей Чыгрын: Тэатр у Слоніме

Былі, без сумневу, пры немцах драматычныя гурткі ды паказы і ў іншых мястэчках, а таксама ў вялікіх вёсках Слонімскай акругі, але без мясцовай газеты пра гэта мала хто ведаў.

Яшчэ ўспомнілася, што перад вайною, у 1938-м годзе, Слонімская дабравольная дружына пажарнай аховы пад камандай і рэжысурай дзяка (імя не памятаю) Дэжуры ставіла ў школьнай зале на польскай мове беларускія аднаактоўкі “Мікітаў лапаць” М.Чарота і “Чорт і баба” Ф.Аляхновіча.

Акрамя мясцовых сілаў на сцэне Слонімскага Народнага дому пры немцах выступалі і госці. Першым з іх быў беларускі спявак Міхась Забэйда-Суміцкі. Вельмі паспяховы канцэрт якога адбыўся вясною, ці ў пачатку лета 1942 года. Гэтым разам зала не пуставала, як пры Польшчы, а ў ёй нават не хапала месцаў.

Следам за Забэйдам-Суміцкім летам 1942-га і 1943-га гадоў прыязджаў Мінскі беларускі тэатр. Яны паказалі дзве праграмы: драматычную і канцэртную. У першай, як памятаю, ставілі “Каварства і каханне” Шылера, “На Антокалі” Аляхновіча і “Паўлінку” Янкі Купалы. Нашай публіцы вельмі падабаўся галоўны артыст-прыгажун з гэтага тэатра Пальчэўскі.

У канцэртнай праграме выступалі, між іншым, акардэаніст-віртуоз Савіцкі і выканаўца народных песень Барбара Вяржбаловіч, ды маладзенькая прыгажуня Стэфа Лыскавец. Беларуская народная песня “Ой, ты хлопец кучаравы...” і нямецкая “Lili Marlein” выклікалі нязмоўклыя апладысменты з боку беларускай і нямецкай публікі. Шкада, што мінскае савецкае падполле арганізавала забойствы Савіцкага і Стэфы Лыскавец — яны загінулі пад коламі накладных самаходаў-грузавікоў. Барбара Вяржбаловіч таксама памерла ад самаходавага наезду, але ўжо пасля вайны ў Мюнхене.

Апрача Мінскага прафесійнага тэатра ў нашым Народным доме вясною 1943 года гасціў і вельмі добры Баранавіцкі аматарскі тэатр. Галоўнымі артыстамі ў ім былі — сын святара Расціслаў Раждзественскі і ягоная пазнейшая жонка Вера (дзявочага прозвішча не памятаю), а таксама мае школьныя калегі: Чэсь Чарняўскі і Сцяпан Якімчык. Якія п’есы яны ставілі — я ўжо забыўся, але памятаю толькі “Пана Міністра” Францішка Аляхновіча, у якой галоўную ролю іграў Чэсь Чарняўскі.

Расціслаў і Вера Раждзественскія жылі пасля вайны ў Мюнхене ў Нямеччыне, а потым у Амерыцы, дзе ён выкладаў рускую мову ў нейкім каледжы, але маладым памёр. Што сталася з Чэсям Чарняўскім і Сцёпкам Якімчыкам – я не памятаю.

Пад канец нямецкай акупацыі ўзровень паказаў у Народным доме ўпаў, бо іхняй арганізацыяй нейкім чынам займаўся Аляксандр Асіпчык, які ставіў на сцэне і тое, што было вартае ўвагі, і тое, на што не было чаго глядзець. Апрача гэтага на сцэне Народнага дому час ад часу пачалі выступаць эвакуіраваныя з усходу расійскія трупы. Вось гэта і ўсё, што я магу ўспомніць пра Слонімскі Народны дом, якога так шкада, што няма”.

Пасля вайны Беларускі Народны дом стаў называцца раённым Домам культуры (РДК). У 1948 годзе тут пачаў працаваць новы драмгурток, які ўзначальваў Аляксандр Бялоў. Пасля Бялова гурток ужо стаў народным тэатрам і ім кіраваў Міхаіл Фрыдман. У 1968 годзе народны тэатр пры Слонімскім РДК узначаліў Мікалай Варвашэвіч. З 1990 года народны тэатр пад яго кіраўніцтвам стаў Слонімскім беларускім драматычным тэатрам. Акрамя тэатральнага гуртка ў старым будынку РДК актыўна працавалі аркестр народных інструментаў (кіраўнік Марат Малікаў), кінастудыя і іншыя гурткі і калектывы.

Неяк на гарадскім аўтобусным прыпынку да мяне падышла сланімчанка Леаніда Міхайлаўна Цапко і сказала: “Вы добры матэрыял напісалі ў газеце пра Слонімскі Народны дом, але чаму ў ім не згадалі пра сусветна вядомую расійскую спявачку Галіну Вішнеўскую, якая некалі таксама выступала на сцэне нашага Народнага дома?”

Я быў здзіўлены. Бо нямала хто выступаў у Слоніме ў 50-70 гадах мінулага стагоддзя на сцэне РДК, былога Народнага дома! У тыя гады ў Слоніме сапраўды нашым землякам не давалі сумаваць артысты з ўсяго вялікага Саюза. На гастролях у Слоніме пабывалі многія рускія, украінскія, малдаўскія, літоўскія тэатры, танцавальныя калектывы, спевакі і г.д. Вядома, што ў нашым горадзе магла спяваць і Галіна Вішнеўская. Дарэчы, у сваёй кнізе “Галіна” яна згадвае пра гастролі ў Заходняй Беларусі, дзе спявачка са сваімі калегамі па Ленінградскай філармоніі выступала ў гарадах і пасёлках з дзіўнымі назвамі, якіх яна не запомніла. Пры гэтым прыгадала толькі населены пункт Новая Мыш. “А ці былі вы на канцэрце Галіны Вішнеўскай?” — запытаўся я ў Леаніды Міхайлаўны. “Мне тады было яшчэ 12 гадоў. Я несла яйкі з рынка ў сетцы, махаючы ёй, і разбіла іх, чытаючы на тумбе прыгожую афішу, дзе блакітнымі вялікімі літарамі было напісана, што ў Слоніме, здаецца, 12 чэрвеня, выступяць артысты Ленінградскай філармоніі і Галіна Вішнеўская. Было гэта ў 1950 годзе. Тумба стаяла на рагу вуліц Савецкай і Чкалава. На афішы быў прыгожы партрэт Вішнеўскай. Мне, малой, тады падалося, што нейкая цыганка да нас прыехала!..”, -- адказала жанчына. “А хто быў тады на канцэрце Вішнеўскай?” – зноў пытаюся ў спадарыні Цапко. “Найперш вайскоўцы і іх жонкі. Бо ў той час выйсці замуж за ваеннага было прэстыжна і ганарова. Вось яны ў асноўным і былі на канцэрце, бо ў параўнанні з іншымі слонімцамі вайскоўцы тады жылі даволі заможна”, -- пачала ўспамінаць Леаніда Міхайлаўна.