Сяргей Чыгрын: Пакліканыя на родны парог

Часопіс “Беларускі летапіс” вельмі грунтоўна асвятляў і саму творчасць Максіма Танка. “Песьняром Нарачы” назваў яго нехта ў аднайменным артыкуле (“БЛ”, 1937, № 10-11): “Танк у нашай літаратуры зьявіўся і разьвіўся раптам і неспадзявана. Таму часткова даволі многа пісалася і пішацца ў беларускай прэсе аб ім і ягонай творчасьці”. Далей аўтар Северын Сасноўскі прыводзіць некалькі выказванняў пра творчасць песняра з Нарачы з львоўскага месячніка “Сігналы”. Вось адно з іх: “Максім Танк, найвыдатнейшы з беларускіх паэтаў, якія жывуць у Польшчы, выдаў нядаўна дзьве новыя кніжкі: паэму “Нарач” і том лірыкі “Журавінавы цьвет”. Кніжкі гэтыя сваім зьместам, роўнем, выказыванымі імкненьнямі, вартасьцямі, каторыя ўносяць у скарбніцу агульналюдзкай культуры — адным словам усім пацьвярджаюць канечнасьць пазнаньня польскай крытыкай беларускай літаратуры”.

З нагоды выхаду зборніка Максіма Танка “Пад мачтай” нехта Атос апублікаваў у часопісе матэрыял “На ўласны шлях!” (“БЛ”,1938, № 2). У ім аўтар рэцэнзуе новы зборнік вершаў Максіма Танка. Рэцэнзія атрымалася вельмі смелая, адкрытая і своеасаблівая: характар паэзіі Танка крытык параўноўвае з барокам, а сучасныя формы ягонай паэтычнай творчасці падуладны настроям паэта. Дзякуючы гэтым формам асабліва ярка выяўлялася стыхійнасць Танкавай паэзіі. Аднак і тут паэт заўсёды заставаўся самім сабою. “Беларуская паэзія ўзбагацілася новым монументальным творам: Максім Танк закончыў сваю паэму “Нарач”, — так пачынаецца артыкул “Дзьве стыхіі” (“БЛ”, 1937, № 2-3) падпісаны крыптанімам “ГШ”. Аўтар падкрэслівае, што “паэма “Нарач” выяўляе дзьве стыхіі: стыхію нашай прыроды і багатую стыхію народную”. I гэтыя дзве стыхіі адна адну дапаўняюць. Сюжэт паэмы — барацьба сялян-рыбакоў за свае азёры. Таму стыхія прыроды і стыхія народная — гэта галоўныя героі паэмы. Так лічыць крытык. Звяртае на сябе ўвагу невялікая публікацыя “Польская прэса аб Максіму Танку”(“БЛ”.1937, № 5). У ёй паведамляецца аб тым, што творчасць Максіма Танка знаходзіць вялікі водгук у польскай прэсе. У тыднёвіку “Ріоп” (орган Акадэміі Польскай Літаратуры) 15 красавіка 1937 года быў змешчаны вялікі артыкул Ю. Путраманта пра творчасць Максіма Танка, дзе крытык падкрэсліў, што “Танк першы ў беларускай літаратуры патрапіў глыбака ўнікнуць у стыхію беларускай мовы і тварыць з яе высокія мастацкія вартасьці. У сувязі з гэтым Танк прадстаўляе зусім новы мамэнт у беларускай літаратуры, “мамэнт адкрыцьця паэтыцкага слова”.

Вельмі станоўча адгукнуўся пра Танка і яго творчасць варшаўскі часопіс “Powsechny” (21.03.1937), дзе паэма “Нарач” з боку гледзішча сучаснага эпічнага жанру не “мае сабе роўных ня толькі ў беларускай літаратуры, але і ў польскай”. Друкаваў, хоць і не часта, на старонках “Беларускага летапісу” Максім Танк свае пераклады. Найчасцей на беларускую мову ён перакладаў вершы літоўскіх паэтаў Ёзаса Кекштаса і Ойна Міцютэ. Амаль у кожным нумары часопіса “БЛ” друкаваліся матэрыялы пад рубрыкаю “Наша хроніка”. Тут змяшчаліся розныя навіны з культурнага і літаратурнага жыцця Заходняй Беларусі. З гэтых навін і сёння можна даведацца, дзе і калі друкаваліся ў другой палове 30-х гадоў мінулага стагоддзя творы Максіма Танка, якія адбываліся літаратурныя вечары і сустрэчы з яго ўдзелам і г.д. Прывяду некалькі фактаў з тых інфармацыйных публікацый.

13 снежня 1936 года беларускае грамадства ў Вільні святкавала Дзень Беларускай культуры. За сталом прэзідыума ў салі літоўскай гімназіі Вітаўта Вялікага засядаў камітэт святкавання, у складзе якога быў і Максім Танк. Пасля афіцыйнай часткі пачаўся канцэрт хору пад кіраўніцтвам Рыгора Шырмы. Хор выканаў кантату К. Галкоўскага на словы М.Танка.

3 лютага 1937 года Максім Танк закончыў пісаць вялікую паэму “Нарач”.

У нядзелю, 18 красавіка 1937 года, у памяшканні адваката Браніслава Крыжаноўскага адбыўся вялікі літаратурны вечар Максіма Танка сярод польскай інтэлігенцыі Вільні. У ім прымаў удзел і генерал Люцыян Жэлігоўскі, які зацікавіўся творчасцю маладога беларускага паэта і прымаў актыўны ўдзел у літаратурнай дыскусіі.

Часопіс “БЛ” (№ 8 за ліпень 1937г.) паведамляе аб тым, што з друку выйшаў другі зборнік Максіма Танка “Журавінавы цьвет” (першы “На этапах” быў канфіскаваны). “Польская крытыка залічвае Танка да эўрапейскіх паэтаў першае клясы”, — піша вышэй названы часопіс.