Guyon L. Les Diverses leçons. Op. cit. P. 704.
Classen C., Howes D., Synnot A. Aroma. The Cultural History of Smell. London: Routledge, 1994. P. 59, 71–72.
Ferrier O. Remèdes préservatifs et curatifs de peste. Lyon: Jean de Tournes, 1548. P. 49–52.
Lampérière J. de. Op. cit. P. 152.
По поводу козла как дьявольского животного см. выше, гл. III.
«Charles Delorme» // Biographie universelle, ancienne et moderne / éd. par Michaud. Paris: A. Thoisnier Desplaces, 1852. T. 10. P. 345; Salzmannn. Masques portés par les médecins en temps de peste // Æsculape. Janvier 1932. No. 1. P. 5–14.
Lampérière J. de. Op. cit. P. 409–411.
Имеется в виду не цветок, а минерал гиацинт — разновидность циркона. — Примеч. ред.
Classen C. et al. Op. cit. P. 61.
Liébault J. Trois livres. Op. cit. P. 506, 513, 551.
Closson M. Op. cit. P. 111.
Meurdrac M. Op. cit. P. 75, 261.
Снадобье, легенда о котором рассказывалась начиная с позднего Средневековья; речь в ней идет о четырех разбойниках, приговоренных к смерти, которых власти заставили убирать с улиц трупы умерших от чумы. Разбойники не заразились, потому что пили настойку на винном уксусе; в разных вариантах в ее состав входят чеснок, рута и другие растения. — Примеч. ред.
См. ниже, гл. VII, примеч. 26.
Bourgeois L., dite Boursier. Recueul des secrets de. Paris: Jean Dehoury, 1653. P. 32–37 (о чуме).
Paré A. Op. cit. P. 44–47.
Bertrand C. Fr. Le Parfumeur imperial. Paris: Brunot-Labbé, 1809. P. 266, 275–276.
Digby K. Remèdes souverains et secrets expérimentés de monsieur le chevalier Digby, chancelier de la reine d’Angleterre, avec plusieurs autres secrets et parfums curieux pour la conservation de la beauté des dames. Paris: Cavelier, 1684. P. 275–276; Barbe (le sieur). Le Parfumeur françois. Lyon: Thomas Amaulry, 1693. P. 117, 124, 128, 130–131.
Renou J. de. Le Grand dispensaire medicinal. Op. cit. P. 16, 22, 147, 358, 361, 365, 495–496, 555, 581, 894.
Gay V., Stein H. Glossaire archéologique du Moyen Âge et de la Renaissance. Paris: Société bibliographique, 1928. T. 2. P. 155, 205–206, 254.
De duiven buiten beeld. Over duivelafwerende krachten en motieven in de beeldende kunst rond 1500 // Duivelsbeelden: een celtuurhistorische speurtocht door de Lage Landen / ed. by G. Rooijakkers, L. Dresen-Coenders, M. Geerdes. Barn: Ambo, 1994. P. 107–122.
Chauvière A. Parfums et senteurs du Grand Siècle. Lausanne: Favre, 1999. P. 21.
Bruel F.-L. Deux inventaires de bagues joyaux, pierreries et dorures de la reine Marie de Médicis (1609 ou 1610) // Archives de l’art français, nouvelle période. 1908. T. II. P. 186–215. P. 204, 214.
Ronsard et ses amis. Documents du Minutier central des notaires de Paris / éd. par M. Jurgens. Paris: Archives nationales, 1985. P. 234.
AN, ET VIII, 530, 27 апреля 1557, посмертная опись имущества (далее — ПОИ) Жана Бине, торговавшего перчатками во Дворце правосудия. См. также: Baulant M. Prix et salaires à Paris au XVI esiècle. Sources et résultats // Annales ESC. 1976. T. 31. P. 954–995.
Guyon L. Le Miroir. Op. cit. T. 2. P. 63–64.
Териак — мифическое противоядие, для которого сообщались разные рецепты; митридат (см. выше) также часто относили к териакам. — Примеч. ред.
Blégny N. de. Op. cit. T. 1. P. 100–101, 110, 112–116; T. 2. P. 16.
Франсуаза д’Обинье Ментенон (1635–1719) — фаворитка, впоследствии морганатическая супруга Людовика XIV; в первом браке была замужем за поэтом Полем Скарроном, принимала участие в создании его домашнего салона. — Примеч. ред.
Le Guérer A. Le Parfum, des origines à nos jours. Paris: Odile Jacob, 2005. P. 133.
Мюшембле приводит цитату, однако дословного аналога в Ветхом Завете нет. Тем не менее ряд близких формулировок о приятных Господу ароматах можно несколько раз обнаружить в Торе. См., например, Быт. 8: 21: «И обонял Господь приятное благоухание». — Примеч. ред.
Barbe S. (sieur). Op. cit. Au lecteur (к читателю), без пагинации.
Lémery L. Traité des aliments. Paris: Durand, 1755. T. 1. P. 481 — о чесноке; р. 500–501 — о дуднике.
Цит. по: Biniek A. Op. cit. P. 161–162.
Моносульфид мышьяка. — Примеч. ред.
Chauvière A. Op. cit. P. 81; Blégny N. de. Op. cit. T. 2. P. 404, 408.
Guyon L. Le Miroir. Op. cit. T. 1. P. 331–332.
Картина хранится в Музее изобразительных искусств в Лилле.
Цит. по: Biniek A. Op. cit. P. 105–107, 110.
Пер. Ариадны Эфрон.
Scarron P. L’ Héritier ridicule, ou la dame intéressée. Paris: Toussaint Quinet, 1650. Acte V, scène 1.
Blégny N. de. Op. cit. T. 2. P. 13, 386, 335–443, 470, 525, 531–534, 585, 621, 643.
Екатерина-Генриетта де Бальзак д’Антраг стала фавориткой Генриха IV в 1599 году. Он признал двух их общих детей и дал ей титул маркизы де Верней.
Galopin A. Op. cit. P. 208–209.
Этими платочками вытирали лицо насухо, прежде чем лечь спать. Считалось, что они придают коже свежесть и блеск. См. «Трактат о запахах» Антуана Дежана конца XVIII века, цитируемый ниже ( Dejean A. Traité des odeurs, suite du traité de la distillation. Paris: Nyon, 1764. P. 203–204). — Примеч. ред.
Читать дальше
Конец ознакомительного отрывка
Купить книгу