Marcus Aurelius - Роздумы

33. Словы, якія калісьці былі звычайнымі, цяперака патрабуюць тлумачэньня. Тое самае і зь імёнамі некалі праслаўленых людзей, як Камільлюс, Цэзон, Волезус, Леоннатус, неўзабаве гэтакі-ж лёс чакае і Сцыпіёна, і Катона, пасьля Аўгустуса, а пасьля чарга на Гадрыяна, і Антонінуса. Усё караткавечна і хутка ператвараецца ў міт, а пасьля і зусім забываецца. І я яшчэ кажу пра людзей, якія ў свой час былі акружаны нязвычайным арэолам. А што да рэшты, дык трэба ім толькі памерці, каб шчэзнуў пра іх і ўспамін. І што гэта такое - вечная слава? - Праўдзівая турбота. Але, ці існуе што-небудзь, да чаго трэба аднесьціся паважна? - Толькі адно: праведнае думаньне, агульнакарысная дзейнасьць, слова, няздольнае да маны, і ўнутраны настрой, які з радасьцю прыймае ўсё, што адбываецца, як прадбачанае, якое выцякае з агульнага пачатку і агульнае крыніцы.

34. Аддайся дабраахвотна Клёце, і няхай яна ставіць цябе ў тыя ўмовы, у якія хоча.

35. Усё хутка мінае: і той, хто памятае, і тое, пра што памятае.

36. Заўсёды думай пра тое, што ўсё, што ўзьнікае, узьнікае з прычыны зьіначаньня, і прывучай сябе да думкі, што нічога так ня любіць натура Цэлага, як зьіначваць існуючае і тварыць новае, падобнае. Затым, што ўсё існуючае ёсьць свайго роду сем'ем таго, што зь яго выйдзе. Ты ўважаеш сем'ем толькі тое, што пасеена ў зямлю, ці ў чэрава маці - і касьцянееш у невуцтве.

37. Твой канец ужо блізкі, а ты ўсё яшчэ ня выракся ўсяго штучнага, усё яшчэ ня вольны ад хваляваньня, усё яшчэ асьцерагаешся шкоды зьнекуль, не прасякнуты дабрасхільнасьцю да ўсіх, не разумееш, што мудрасьць - выключна ў справядлівай дзейнасьці.

38. Унікні ў кіруючы пачатак людзей, у тое, што іх турбуе, да чаго яны імкнуцца і ад чаго ўхіляюцца.

39. Зло караніцца для цябе ня ў кіруючым пачатку іншых людзей і не ў ператварэньнях і зьменах твайго цела. - Дзе, тады? - У той частцы самога цябе, у якой творыцца сіла хвармаваньня апініі адносна апініі зла. Няхай гэтая сіла замоўкне, і ўсё будзе добра. Няхай гэтая сіла знойдзецца ў супакоі нават тады, калі найболей ёй блізкае, яе цела, рэжуць, паляць, калі яно гноіцца і гіне, або няхай яна разважыць, што няма ні дабра, ані зла ў тым, што аднолькава можа здарыцца як зь нядобрым, гэтак і з добрым чалавекам. Бо тое, што ў аднолькавай меры здараецца з тым, што жыве супроць натуры, як і з тым, што жыве ў сузгоднасьці з натураю, яно нясузгоднае з натураю, як і згоднае·зь ёю.

40. Ты заўсёды павінен думаць пра сусьвет, як пра адзіную істоту, з адзінаю сутнасьцю і адзінаю душою. Падумай пра тое, як усё зводзіцца да яго-ж адзінага адчуваньня, як стварае ён усё адзіным імкненьнем, як усё задзейнічае ўзьніканьню ўсяго, якая ўва ўсім сувязь і адпаведнасьць.

41. Чалавек - гэта малая душа, якая абцяжаная трупам, казаў Эпіктэтус.

42. Няма нічога дрэннага ў тым, каб пратрываць зьіначаньне, як няма нічога добрага ў існаваньні, дзякуючы зьіначаньню.

43. Час ёсьць рэчка ўзьнікаючага і імклівы струмень. Хай толькі зьявіцца што-небудзь, як ужо праносіцца міма, але праносіцца і іншае, і зноўку бачыцца першае.

44. Усё, што адбываецца, - гэтакае-ж самае, звычайнае і ведамае, як ружа вясною і вінаград увосень. Гэтакія і хвароба, і сьмерць, і паклёп, і зламыснасьць, і ўсё тое, што радуе і засмучае глупых.

45. У чарговасьці рэчаў, тыя, якія сьледуюць, зроднена падходзяць да тых, што папярэдзілі іх; бо чарговасьць гэтая ня можа быць уважанаю толькі як пералік рознаякіх рэчаў, якія адно падпарадкаваны неабходнай чарговасьці, але зьяўляюцца рацыянальнаю сувязьзю: бо як усе існуючыя рэчы гарманічна ўпарадкаваныя разам, гэтаксама і рэчы, якія прыходзяць да існаваньня, адхіляюць ня простую чарговасьць, але поўнае цудоўнае ўзаемапавязаньне.

46. Заўсёды памятай тое, што казаў Гэраклітос: Для зямлі сьмерць - стацца вадою, для вады - паветрам, для паветра - агнём, і наадварот. Трэба мець на ўвазе: чалавек, які забыў, куды вядзе шлях і пра тое, што людзі адхіляюцца ад усёпранікаючага розуму Цэлага, ад розуму, зь якім яны знаходзяцца ў бесперапынных зносінах, і што чужым здаецца ім тое, з чым яны сутыкаюцца кажны дзень, і пра тое, што ня трэба казаць і рабіць, як у сьне (бо-ж і тады нам здаецца, быццам мы кажам і дзейнічаем), і што ня трэба ўпадабляцца дзецям, гэта значыць, сьлепа трымацца за прыклад бацькоў.

47. Калі-б хто-небудзь з багоў сказаў табе, што ты памрэш заўтра, ці ў найлепшым выпадку посьлязаўтра, дык насілу ці стаў-бы ты вельмі дабівацца, каб гэта здарылася посьлязаўтра, калі ты толькі не палохлівы да нізкасьці. Бо-ж розьніца тут вельмі нязначная. Гэтаксама не ўважай вельмі важным памрэш ты пасьля шматлікіх гадоў, ці заўтра.