Гүзәл Яхина: Зөләйха күзләрен ача / Зулейха открывает глаза

Ул, торып басуга, өскә үрелә. Учларга ниндидер авыр, шома, эре төерләр ябышкан бер әйбер – какланган каз килеп кагыла. Ашказаны, шундук сискәнеп, каздан берәр кисәк таләп итеп үкерә башлый. Юк-юк, казны алырга ярамый. Каз түшкәсен ычкындырып, башка әйбер эзли Зөләйха. Менә! Чорма тәрәзәсеннән сул якта зур гына һәм шактый авыр, суыкта катып киткән төенчекләр эленеп тора, алардан җимеш исе килә.

Әһә, бу бит алма кагы. Мичтә ныклап кайнатылган, киң такталарга тигез итеп, юка гына җәеп салын-ган, түбәдә киптерелгән, эссе август кояшын һәм салкынча сентябрь җилләрен сеңдергән ризык битбу. Аны, әз-әзләп кабып, әчкелтем кисәкне аңкаубуйлап тәгәрәтә-тәгәрәтә озак итеп суырырга йә авыз тутырып кабып чәйнәргә, сирәк кенә килеп чыккан алма төшләрен учка төкереп, шушы тыгыз массаны чәйнәргә дә чәйнәргә… Авыз шундук селәгәй белән тула.

Зөләйха, баудан бер-ике җәймәне өзеп алып, тыгызлап бөтергәч, култык астына кыстырды. Калганнарын кулы белән сыпырып алды – күп, бик күп кала әле. Мортаза сизмәскә тиеш, сизелерлек түгел бит.

Ә хәзер – кире юлга.

Ул, тезләнеп, баскычка таба шуышып китте. Как җәймәләре бөтереге тиз хәрәкәтләнергә комачаулый. Менә бит, чыннан да җебегән тавык, үзе белән нинди дә булса торба алырга башына да килмәгән. Баскычтан әкрен генә төште: аяклары сизми – шакырдап катты, оеган табаннарны яны белән куеп атларга туры килә инде. Соңгы басмага җиткәч, Убырлы карчык ягындагы ишек шыгырдап ачылып китеп, караңгы ишек уемында сизелер-сизелмәс якты шәүлә пәйда булды. Идәнне кәкре башлы авыр таяк тукылдата башлады.

– Кем бар? – дип сорады Убырлы карчык, ирләр тавышы белән.

Зөләйха катып калды. Йөрәк сикерә, корсак бозлы төер булып җыерылып килде. Өлгермәде. Култык астындагы как эри, җеби, йомшара башлады.

Убырлы карчык бер адым алга атлады. Сукыраеп унбиш ел яшәгәнгә, өйне тулысынча өйрәнеп бетте – яттан белә дисәң дә була; өйдә иркенләп, бернидән шикләнмичә, ышанычлы адымнар белән йөри.

Зөләйха, инде йомшарып беткән какны терсәге белән ныграк кысып, өскәрәк үрмәләде.

Карчык ияген әле бер якка, әле икенче якка боргалый. Бернәрсә ишетмәсә дә, күрмәсә дә сизә бит карт убыр. «Убырлы карчык» дигән исеме генә дә ни тора. Кәкре башлы таягы каты тукылдап якыная да якыная. Әй-й, Мортазаны уята бит инде…

Зөләйха тагын тиз генә баскыч буенча өскәрәк күтәрелде. Култыксаларга ябышып, кипкән иреннәрен ялап алды.

Ак шәүлә инде баскыч янына килеп басты. Карчыкның иснәнүенә кадәр ишетелә: борын тишекләре белән һаваны шаулатып суырып ала. Зөләйха учларын битенә якын китерде, дөрестән дә, каз ите һәм алмалар исе аңкып тора. Кинәт Убырлы карчык җитез генә алга үтте дә, кәкре башлы озын таягы белән кизәнеп, бар көченә баскычка сугып җибәрде, әйтерсең лә кылыч белән урталай кисеп ата. Таякның очы янәшәдән сызгырып үтте дә, Зөләйханың ялан табаныннан ярты бармак тирәсе ара калдырып, тактага чыңлап килеп кадалды. Әгәр карт убыр тагын бер мәртәбә сукса… Убырлы карчык, үз эченнән генә нидер мыгырдап, таягын тартып алды. Караңгы төнге чүлмәге тонык кына шалтырап куйды.

– Зөләйха! – Улы йоклап яткан якка карап, каты итеп кычкырып җибәрде карчык.

Гадәттә, өйдә иртә шулай башлана.

Зөләйха кипкән тамагы белән куе төкерек төерен йотып җибәрде. Ходаем, әллә котылдым инде! Аякларын җайлап куя-куя, баскычтан төшеп басты. Берничә мизгел үткәреп җибәрде.

– Зө-ләй-ха-а!

Менә хәзер – вакыт. Каенана өчәр тапкыр кабатларга яратмый. Зөләйха Убырлы карчыкның янына ук килеп, «Очтым, очтым, әни!» дип, аның кулыннан ябышкак җылы пар белән томаланган авыр чүлмәкне алды. Моны ул һәр көн эшли.

– Килдеңме, җебегән тавык? – дип мыгырданды каенана. – Йокы чүлмәге. Торгызып булмый хәтта. Хөрәсән ялкавы…

Мортаза бу тавышка, мөгаен, уянгандыр. Өйалдына чыгуы да ихтимал. Зөләйха култык астындагы какны кысып тотып (төшереп калдырмыйм тагы!), идәндә яткан кемнеңдер киез итеген аягы белән эзләп табып, урамга йөгерде. Буран күкрәккә бәрә, баскан җирдән очыртып алып китәргә тырышып бөтереп ала. Эчке күлмәге кыңгырау кебек җәелде. Төн эчендә болдыр кар өеменә әйләнгән.

Зөләйха, кар күмгән болдыр баскычын аяклары белән капшап таба-таба, аска төште. Тездән диярлек карга чумып, бәдрәфкә таба китте. Ишекне җилгә каршы этеп ачарга тырышты. Чүлмәктәге нәрсәләрне бозланып каткан тишеккә ташлады. Өйгә керсә, Убырлы карчык юк – үзенә кереп киткән, ахры.

Бусагада әле йокысыннан айнымаган Мортаза каршы алды. Кулында – керосин лампасы. Куе кашлары җыерылган, йокыдан айнымаган чыраендагы җыерчыклары тагын да тирәнәйгән, әйтерсең лә пычак белән ярып чыкканнар.