Павел Севярынец - Беларусалім. Кніга першая. Золак

Ягонае сапучае соўганьне то захапляла, то апальвала болем, то сьцінала нянавісьцю, яна губляла памяць ад гэтых цяжкіх настырных штуршкоў, што прымушалі яе расхінацца, то пускала, то не пускала яго, то абурана шаптала “пусьці!”, то моўчкі, сьцяўшы зубы, тычкамі каленяў і кулачкоў, білася – і ўскрыкнула толькі тады, калі злосьць захлынулася ў жарсьці. Раптам рэзкі боль – і з крывёю, зь рычаньнем Улада, успоратая да самага сэрца, пазногцямі, кулакамі выпхнула яго зь сябе. Уся ў сьлязах, выпэцканая, адна, над чарупінай у ваннай, за сталом з халодным брудным посудам, пад сьцішаныя стогны зь іншых пакояў, яна ўсю ноч душылася і вырашала:… Яна ў роспачы, і засіліцца; яна ў гневе, і падасьць заяву, альбо – яна гэтага і хацела?

І гэты страх, і гэты надрыў, і гэтая сьцятая пакута пасьля перасьледвалі яе штораз. Не, яна не магла так . І ўсё роўна так атрымлівалася – яшчэ, яшчэ, яшчэ.

Воля аблегла на падваконьнік. Шкло трымцела ад ветру, дваілася, цьмяная вуліца раптам акунулася ў вадкае адлюстраваньне – і Воля ўбачыла сябе па-над гмахамі горада. Аграмадную. Страшную. Старую.

У ёй было ўсё, што патрэбна каралеве, яна гэта ведала. Але ў гэтай краіне гародаў і балотаў, дзе ўжо даўно не нараджаецца сапраўдных мужчынаў, краіне, якой не існуе для ўласнага народа, яна валадарыць не магла. Яна беларуска, настолькі беларуска, што ў Беларусі ёй ня жыць. Падхопленая яшчэ ў Полацку элітная мода на беларускасьць – усё гэтае выкшталцонае тарашкевіцкае маўленьне, аблягаючыя сукенкі зь ніткай арнаменту, напаўпразрыстыя блузы, вышытыя знакамі “Маці-зямля” на каўнерыках ды манжэтах, каваныя кулоны, вялікаліцьвінскі вінтаж, грэблівасьць да простанароднага папсова-мацернага быцьця, што вызначае сьвядомасьць – вынесла яе ў вечны дзявішнік беларускай філалогіі, і зараз прымушала пакутваць, безнадзейна і высакародна.

Кім быць? У сэнсе, кім. Каралевай. Кожнай каралеве належыць кароль. Так у картах, так у кнігах, так у кіно. Сумятня вакол разьмеркаваньня была недарэчнасьцю.

Яна чытала кнігі – дасканалыя, бліскучыя, магічныя – і нібы дыхала горным паветрам. Фрэнсіс Фіцджэральд, Джэймс Джойс, Уладзімір Набокаў, Паола Каэльё… О, як шукала яна кагосьці падобнага сярод беларусаў !.. Далікатнымі пальчыкамі з ідэальным манікюрам кранала празрыстыя вадкія крышталі планшэта – яшчэ і яшчэ.

Недзе тут, у кнігах, у найясьнейшых словах, на “зважай” пашыхтаваных перад яе позіркам – і зьвінела, гулка, нібы цішыня на парадзе ў чаканьні загаду, таямніца. Яе ўлады. Яе пакуты. Велічы і прыгажосьці. Чаго яна шукала – ідэальнага сьвету? Хараства? Пачуцьцяў? Яна і сама ня ведала. Зачараваная, вандравала яна па каралеўскіх палацах вытанчанай славеснасьці, па дзіўных садах і алеях сагаў, баладаў, паэмаў, раманаў – і часам падымала вочы толькі тады, калі вакол цямнела, і цела ныла: зранку ня ела.

Унізе, за рэчкай, пад зіхоткім грэбнем рэкламы таілася яе жытло – пяціпавярховы дом з крамай “Алеся”. Цёмна: Новы год, усе разьехаліся дахаты. Яна шукала вачыма агеньчык на іхным трэцім паверсе, вакенца ў свой стары сьвет, але там ледзьве ўгадваўся маленькі чорны квадрацік.

Як жа яна існавала тады, у гэтай здымнай аднапакаёўцы на Пераможцаў, пяць, паміж гладкай, гламурнай, невысокага расточку Сьняжанай Райскай, “полькай” з Гародні, і кашчавай, бледнай, пракуранай “русіцай” Людай Грабоўскай з тураўскай ваколіцы… Вось так, глядзела ў вакно на затопленыя ракою вагні, чытала, уздыхала, маўчала і мроіла – паміж Райскай і Грабоўскай, блін.

І няхай бы зараз расплюшчыць вочы, і хай бы гэтае вечнае гнусавае Сьняжаніна “дз-зіі-евачкі…”, і хай сто разоў ейнае дурасьлівае шчабятаньне, калі па-футбольнаму – там, там, та-та-там! – грукаецца ейны камсамолец Валера, і няхай дзень пры дні дзелавіта дэкламуе ўголас – “А! – у! – ець!” – свой грэбаны слоўнік табуяванай лексікі Люда, хай заносіць з сабой зь лесьвічнае пляцоўкі мярзотны попах курыва і адрыгае – “пардон!” – толькі б мець зараз тое маленькае, млеючае ад Валеры, райскае ці хрыплае, з шарканьнем шлёпкаў грабоўскае шчасьце, толькі б зноў быць невядомай ніякім паднябёсным цімурам ці белазорам студэнткай трэцяга курса, мець права мроіць, і чуць унутры сябе ня бездань, а жывы, пульсуючы сэнс жыцьця! Наколькі ж лепш, далёкі мой згаслы агеньчык, маё маленькае чорнае ваконца, наколькі ж лепш быць нікчэмнай Сьняжанай, блакітнай ад вечнага сядзеньня ў абдымку з Валерам перад тэлевізарам, наколькі ж лепш быць мацернай Людай пасьля ўчорашняга ў пошуках сваіх дзіравых панчохаў па ўсім пакоі – чым той бледнай істотай, што глядзіць цяпер на яе з глыбіні шпітальнага шкла!