Ринат Мухамадиев - Юлда булу хәерле… / Лучше быть в пути…

– Арбада мин дә, әнә булышка йөрүче оныгым утыра. Башка һичбер нәрсә юк, – диде Әкбәр бабай, утырган җиреннән уңга-сулга каранып.

«Оныгым» дигәч кенә абайлап алдым, арбада бабасы янында минем танышым Нургаян да утыра икән бит. Күрми дә торганмын.

– Ә аста нәрсә? Ул печәнне каян алдың, ул колхозныкы түгелмени, карт?.. – дип җикеренде дә сүгенергә кереште Сафин.

– Аны әйтәсең икән, – дип көрсенеп куйды Әкбәр бабай. – Кеше ишетсә, кеше көләр, иптәш Сафин, Җәке каенлыгындагы чокырдан, астыңа йомшак булсын өчен, су читеннән чабып алынган кыяк кына бит ул. Колхоз маллары ашамый да аны.

– Астыңа, имеш… Кыяк кына, имеш… – дип, хуҗа җикеренеп куйды һәм, көтмәгәндә-уйламаганда чыбыркысы белән кизәнеп, Әкбәр бабайга сыздырып җибәрмәсенме… Без тынсыз-өнсез калдык, йөрәкләр «жу-у-у» итеп куйды.

Арба түрендә аякларын бөкләп моңарчы тыныч кына утырган бәләкәй Нургаян терекөмеш сыман сикереп тормасынмы шунда! Сикереп тә торды, тешләрен кысып, ике кулын йодрыклап, чик-чамасын югалткан түрәгә таба атлыгып куйды.

– Тиясе булма! Ул бит минем бабай! – дигән аваз чыкты аның тешләре арасыннан. Шулчак бабасы тотып калмаса, Сафинның янына, һичшиксез, сикереп төшәчәк һәм буе җиткән кадәрле берне кундырып та алачак иде ул.

– Карале син моны, карале… – дип кенә әйтә алды Сафин, бермәл югалып калып. – Бу каян килгән калай әтәч тагы…

– Бабайга тимә! Менә үсеп кенә җитим… – диде дә, бабасының ни арада кабарып, кызарып чыккан яңак читен сыпырырга кереште Нургаян.

Әкбәр бабай төптән чыккан таза һәм җегәрле кеше иде, үзен рәнҗетүчегә җавап кайтарырлыгы бар. Әмма, ни хикмәт, урыныннан да кымшанмады ул, кызмады, тавышын күтәрмәде, җикеренмәде, бармак очы белән үзенә килешеп торган мыегын сыпырып куйды да, гадәтенчә, ипле генә дәште колхоз рәисенә:

– Сиңа шуны әйтәм, иптәш Сафин, халыкны рәнҗетүең дә чамадан ашты. Бер киңәшем бар, балаларга тимә. Рәнҗетмә син безнең балаларны, ярыймы! Үзең дә бит шушы җир өстеннән йөрисең…

– Балалар, имеш, – дип акырды теге. – Ә колхоз милкен кем кайгыртыр? Мин нәрсә, үзем өченме әллә, ил өчен дип көн-төн чабам. Партиянең җан башына ит, сөт, йомырка һәм йон җитештерү буенча Американы куып җитү һәм узып китү турындагы чакыруын кем тормышка ашырыр?..

– Мин дә илне яклап биш ел сугышта йөреп кайткан кеше, иптәш Сафин. Синең кебекләрдән балаларыбызны кыйнатыр өчен дип сугышмаган идек без…

Сафин дәшмәде. Әллә үз гаебен аңлады, әллә башка әйтер сүз тапмады, кинәт кенә тарантасына менеп басты да дилбегәсен какты. Ул гына да түгел, бер сәбәпсезгә чыбыркысы белән атының аркасына китереп сукты. Туктап торган җирдән кискен кузгалып, җан-фәрман томырылып чабып китте ат. Сафин, чыбыркысын баш очында болгый-болгый, басу капкасыннан чыгып күздән дә югалды. Ә чәрелдек тавышы үзе күмелгәч тә байтак кына яңгырап ишетелеп торды әле: «Ит, сөт, йомырка һәм йон җитештерүдә барыбер куып тотабыз һәм узып китәбез шул Американы!..»

Шул көннән башлап мин, буш вакытым булдымы, җай чыгарып, гел Әкбәр бабайлар очына тартыла торган булып киттем. Аларның күршеләрендә генә якын туганыбыз Зәйнәп түтиләр яши. Шуларга дип төшәм дә, капка төпләрендә Нургаян күренсә, аларга таба йөгерәм. Нургаянда түгел, Әкбәр бабайның атында инде минем уй. Ат өстендә йөрергә дигән теләк чамасыз зур иде шул. Ә Әкбәр бабай сүзендә тора икән. Ул җиккән җирән алашага атлану бәхете, әллә нигә бер булса да, миңа да тәти торган иде.

Ул елны кыш чамадан тыш карлы-буранлы булды. Өйләрне түбәләренә кадәр кар күмеп киткән чаклар була торган иде. Чана белән менеп, өй түбәсеннән чанада шуганым хәтергә уелып калган. Шундый күз ачкысыз буранлы көннәрнең берендә, кичкырын, олы юллардан читтә, район үзәгеннән егерме биш чакрым ераклыкта булган авылыбызда хәбәр таралды: «Председатель Сафин, атында чаптырып барган көйгә, чанасы чалулап китеп егылган да муенын сындырган…» Авылда телефон эшләми, врач-фәлән юк. Гаиләсе дә безнең авылга күчеп килмәгән иде. Ашыгыч ярдәм кирәк, кичекмәстән район үзәгенә илтергә кирәк үзен… Кара буранда урман һәм таулар аша төн ката ерак юлга чыгу өчен берәүнең дә башы ике түгел. Ике көннең берендә әле теге авылда, әле бу авылда буранда адашып юлда катып үлүчеләр турындагы хәбәр ишетелеп кенә тора. Авыл Советы рәисе, өй борынча йөреп дигәндәй үгетләп караса да, Сафинны хастаханәгә илтергә алынучы табылмаган. Бу хәбәрне ишеткәч тә Әкбәр бабай авыл Советы ишеген үзе барып каккан:

– Үзем илтәм, – дигән ул. – Атым җигелгән. Чана башына коры печән түшәдем. Ике толып алдым…