Джон Стэйнбек - Гронкі гневу

— Аказваецца, не так ужо мы і рана прыехалі, — сказаў Эл. Ён падвёў грузавік да агароджы і спыніў яго там. Абедзве сям'і злезлі на зямлю і далучыліся да людзей, што стаялі каля вагаў, а машыны ўсё зварочвалі з дарогі і спыняліся каля адрыны, і людзей усё прыбывала і прыбывала. Седзячы пад ліхтаром, гаспадар запісваў зборшчыкаў.

— Хоўлі? — перапытаў ён. — Х-о-ў-л-і? Колькі?

— Чацвёра. Уіл…

— Уіл.

— Бентан…

— Бентан.

— Эмілія…

— Эмілія.

— Клэр…

— Клэр. Хто наступны? Карпентэр? Колькі?

— Шасцёра.

Ён запісваў прозвішчы ў канторскую кнігу насупраць графы, у якой адзначалася вага сабранай бавоўны.

— Мяшкі ёсць? У мяне толькі некалькі штук. З вас будзе даляр. — А машыны адна за адной заязджалі ў двор. Гаспадар наставіў каўнер скураной курткі на аўчыне і закрыў ім горла. Ён заклапочана паглядзеў на пад'язную дарогу. — Мае дваццаць акраў нядоўга прастаяць пры такім наплыве народу, — сказаў ён.

Дзеці караскаліся на вялікі прычэп для перавозкі бавоўны, чапляючыся наскамі чаравікаў за абцягнутыя дробнай сеткай барты.

— Прэч адтуль! — крыкнуў гаспадар. — Злазьце! Яшчэ дрот парвяце. — І дзеці нехаця злазілі з прычэпа, маўклівыя, засаромленыя. Настала шэрае світанне. — Давядзецца збаўляць на расу, — сказаў гаспадар. — Калі ўзыдзе сонца, буду прымаць поўнай вагой. Зрэшты, калі хочаце, тады і пачынайце. Ужо досыць развіднела.

Зборшчыкі паспяшаліся на баваўнянае поле і разабралі рады. Яны прывязалі мяшкі да пояса і паляпвалі рукамі, каб разагрэць скарчанелыя пальцы, ад якіх патрабавалася спрытнасць. На ўсходзе неба над узгоркамі паружавела. Зборшчыкі доўгім ланцугом пайшлі па радах. А машыны ўсё зварочвалі з шашы і заязджалі на двор, пакуль ён зусім не перапоўніўся, і новыя машыны спыняліся ўжо за варотамі, выстройваючыся абапал шашы. У полі гуляў свежы вецер.

— І як гэта вы ўсе даведаліся? — гаварыў гаспадар. — Быццам бяздротавы тэлеграф. Гэтых дваццаці акраў не хопіць і да поўдня. Прозвішча? Х'юм? Колькі?

Зборшчыкі ланцугом перамяшчаліся па полі, і моцны заходні вецер раздзімаў іх адзежу. Пальцы жвава беглі да пушыстых каробачак, хуценька прабіраліся ў доўгія мяшкі, якія ўсё цяжэлі, цягнучыся ззаду па зямлі.

Бацька загаварыў да свайго суседа справа:

— У нашых краях такі вецер амаль заўсёды прыносіць дождж. Але цяпер ужо халаднавата на дождж. Вы даўно тут, на Захадзе? — Ён гаварыў, не адрываючы вачэй ад свайго куста.

Сусед адказаў, таксама не падымаючы галавы:

— Ужо хутка год.

— Як думаеце, будзе дождж?

— Прабачце, не скажу. Людзі тут усё жыццё жывуць і то ўгадаць не могуць. Як толькі збор, так і чакай, што дождж перашкодзіць. Вось як тут кажуць.

Бацька кінуў хуткі позірк на захад. Над узгоркамі пад гонам ветру шпарка плылі вялікія чорныя хмары.

— Як быццам дажджавыя, — сказаў бацька.

Яго сусед пакасіўся ў той бок.

— Хто іх ведае, — сказаў ён. І ўсе, хто быў на полі, азірнуліся і паглядзелі на неба. І яшчэ ніжэй сагнуліся спіны, рукі шпарчэй забегалі па кустах. Людзі збіралі бавоўну нібы навыперадкі, стараліся апярэдзіць час і хутчэй набіць мяшкі, апярэдзіць дождж і адзін аднаго — як мага больш сабраць, як мага больш зарабіць грошай. Прайшоўшы поле з канца ў канец, яны кінуліся разбіраць новыя грады. Цяпер ужо вецер дзьмуў ім у твар, і яны бачылі густыя шэрыя хмары, што беглі па небе насустрач узыходнаму сонцу. А новыя машыны спыняліся на абочынах, і новыя зборшчыкі падыходзілі да гаспадара запісвацца. Людзі з ліхаманкавай хуткасцю перамяшчаліся па полі, неслі мяшкі да адрыны, адзначалі вагу ў гаспадара, запісвалі і сабе ў кніжкі і беглі назад займаць рады.

Да адзінаццаці гадзін бавоўну ўсю сабралі — праца скончылася. Зацягнутыя сеткамі грузавікі ўзялі на буксір аплеценыя сеткамі прычэпы, выехалі на шашу і пакіравалі да бавоўнаачышчальнай машыны. Бавоўна вытыркалася праз вочкі сетак, і маленькія белыя воблачкі ляталі ў паветры, пушыстыя касмылі чапляліся за прыдарожны бур'ян і кудзеліліся на ветры. Зборшчыкі паныла пабрылі да адрыны і станавіліся ў чаргу на аплату.

— Х'юм Джэймс — дваццаць два цэнты. Ральф — трыццаць цэнтаў. Джоўд Томас — дзевяноста цэнтаў. Уінфілд — пятнаццаць цэнтаў. — Грошы былі складзеныя слупкамі — асобна манеты ў дзесяць цэнтаў, асобна пяціцэнтавікі, асобна цэнты. Атрымліваючы плату, кожны зборшчык зазіраў у сваю кніжку. — Уэйнрайт Эгнес — трыццаць чатыры цэнты. Тобін — шэсцьдзесят тры. — Чарга рухалася паволі. Людзі моўчкі ішлі да сваіх машын і няспешна выязджалі з двара.