Джон Стэйнбек - Гронкі гневу

Джоўды і Ўэйнрайты сядзелі на грузавіку, чакаючы, калі ачысціцца дарога да варот. На зямлю ўпалі першыя кроплі дажджу. Эл высунуў руку з кабіны, ловячы кроплі. Ружа Сарона сядзела пасярэдзіне, маці з краю. Вочы ў Ружы Сарона зноў патухлі.

— Не трэба было табе ехаць, — сказала маці. — І сабрала ты ўсяго дзесяць — пятнаццаць фунтаў. — Ружа Сарона глянула на свой выпнуты жывот і нічога не адказала. Раптам яна задрыжала і падняла галаву. Маці пільна паглядзела на яе, разгарнула свой баваўняны мяшок, накінула дачцэ на плечы і прыхінула яе да сябе.

Нарэшце праезд быў свабодны. Эл запусціў матор і выехаў на шашу. Рэдкія, але буйныя кроплі дажджу імкліва падалі ўніз і пляскалі па бетоне, і чым далей ехаў грузавік, тым кроплі рабіліся драбнейшыя і гусцейшыя. Дождж так гучна барабаніў па даху кабіны, што яго дробат быў чуваць скрозь грукат старога, спрацаванага матора. Уэйнрайты і Джоўды накінулі сабе на галовы і плечы мяшкі.

Ружа Сарона калацілася ўсім целам пад рукамі ў маці, і маці крыкнула Элу:

— Хутчэй, Эл. Разашарна прастыла. Ёй трэба ногі ў гарачую ваду.

Эл прыбавіў газу, матор загрукатаў яшчэ гучней, і, прыехаўшы ў лагер, Эл падвёў грузавік бліжэй да чырвоных вагонаў. Яны яшчэ не паспелі спыніцца, а маці ўжо раздавала загады.

— Эл, — камандавала яна, — ты, Джо і бацька сходзіце ў лазняк і прынесяце ўсё, што там ёсць сухога. Трэба добра нацепліць вагон.

— А дах не цячэ?

— Думаю, не. У нас будзе добра, суха, трэба толькі запасціся галлём. У вагоне павінна быць цёпла. Вазьміце з сабой Руці і Ўінфілда. Яны таксама трохі сучча прынясуць. Нешта сястрыца ваша занядужала. — Маці вылезла з кабіны, Ружа Сарона памкнулася за ёю, але калені ў яе падагнуліся, і яна цяжка апусцілася на падножку. Місіс Уэйнрайт убачыла гэта.

— Што такое? Ёй час прыйшоў?

— Не, думаю, яшчэ не, — адказала маці. — Яна празябла і, можа, прастудзілася. Дай мне руку.

Абедзве жанчыны ўзялі Ружу Сарона пад локці. Яна зрабіла некалькі крокаў, і сілы вярнуліся да яе — ногі прынялі цяжар цела.

— Мне ўжо лепш, — сказала яна. — Гэта толькі хвілінку было.

Жанчыны не адпускалі яе.

— Ногі ў гарачую ваду, — павучальна сказала маці. Яны памаглі Ружы Сарона падняцца па сходках у вагон.

— Вы разатрыце яе добра, — параіла місіс Уэйнрайт. — А я ў печы запалю. — Яна ўсунула ў топку апошняе сучча і распаліла моцны агонь.

Дождж ужо ліў як з вядра, па даху забегалі патокі вады. Маці падняла вочы ўгору.

— Дзякуй богу, дах цэлы, — сказала яна. — Палаткі, якія б яны ні былі добрыя, усё роўна працякаюць. Многа вады не стаўце, місіс Уэйнрайт.

Ружа Сарона нерухома ляжала на матрацы. Яна дазволіла зняць з сябе туфлі і расцерці ногі. Місіс Уэйнрайт нахілілася над ёю:

— Боляў не адчуваеш?

— Не. Проста нездаровіцца. Нядобра мне.

— У мяне ёсць болесуцішальнае і солі, — сказала місіс Уэйнрайт. — Калі трэба, бярыце, прашу вас. Калі ласка.

Ружа Сарона закалацілася ўсім целам.

— Укрый мяне, ма, мне холадна. — Маці сабрала ўсе коўдры і наваліла на дачку. Дождж гучна барабаніў па даху.

Вярнуліся збіральнікі паліва з вялікімі ахапкамі сучча. З іх капелюшоў і пінжакоў сцякала вада.

— Ну і лівень! — сказаў бацька. — Мігам вымачыў наскрозь.

Маці сказала:

— Вы б яшчэ схадзілі. Сушняк хутка прагарыць. Як бачыш сцямнее. — Руці з Уінфілдам прыйшлі мокрыя да ніткі, скінулі свае ношы на кучу сучча і павярнуліся да выхаду. — Не ідзіце больш, — спыніла іх маці. — Хадзіце да печкі, пасушыцеся.

Усё навокал серабрылася ад дажджу, мокрыя сцежкі блішчалі. Кусты бавоўніку з кожнай гадзінай рабіліся ўсё чарнейшымі і быццам скурчваліся. Бацька, Эл і дзядзька Джон зноў і зноў хадзілі ў вербалоззе і вярталіся адтуль з абярэмкамі ламачча. Яны скідалі яго каля дзвярэй у кучу, пакуль яна не паднялася пад самую столь, і толькі тады вырашылі больш не хадзіць і падышлі да печкі.

Вада з капелюшоў сцякала ім на плечы. Крыссе пінжакоў было мокрае, хоць выкручвай, у чаравіках пры хадзе хлюпала.

— Ну добра, хопіць. А зараз скідайце з сябе ўсё, — скамандавала маці. — Я вам каву зварыла. Пераапранайцеся — вунь сухія камбінезоны. Ну давайце, не стойце.

Змерклася рана. Людзі забіліся ў вагоны і сядзелі там, прыслухоўваючыся да шуму і плёскату вады на дахах.

З боку акіяна насунуліся і паплылі над высокімі гарамі і над далінамі ўзбярэжжа шэрыя хмары. Увышыні вецер дзьмуў шалёна і бязгучна, у хмызе ён свістаў, у лясах завываў. Хмары цягнуліся рванымі шматкамі, клубамі, слаямі, прымалі выгляд шэрых скал, а потым зліліся ў адно і нізка павіслі на захадзе над зямлёю. Раптам вецер сціх, пакінуўшы пасля сябе густую, шчыльную навісь хмар. Спачатку дождж налятаў перагонамі — то перастане, то хлыне ліўнем, а потым мала-памалу ён стаў раўнамерным: дробныя кроплі і іх аднастайны дробат — дождж нібы шэрая заслона перад вачамі, дождж, які ператварыў дзень у вечар. Сухая зямля ўсмоктвала вільгаць і паступова чарнела. Зямля піла дождж два дні, пакуль не наталіла смагу. Тады пачалі ўзнікаць лужыны, а ў нізінах на палях — азярыны. Мутная вада ў іх падымалася ўсё вышэй і вышэй, і ўпарты дождж хвастаў яе бліскатлівую паверхню. Нарэшце горы перанасыціліся вадой, і па схілах пабеглі ручаі, зліліся ў патокі, якія з ровам хлынулі па цяснінах у даліны. А дождж усё хвастаў і хвастаў. Ручаі і невялікія рэчкі ўзнімаліся ў берагах, падмывалі дрэвы, вымушаючы вербы нізка згінацца і тапіць свае лозы ў вадзе, вырывалі з карэннем таполі і валілі іх. Каламутная вада віравала і бурліла, падступала да самых берагоў і нарэшце хлынула на палі, у сады, на ўчасткі, дзе чарнелі голыя кусты бавоўніку. Роўныя палі ператварыліся ў азёры, шырокія, шэрыя, і дождж безупынна рашаціў іх паверхню. Потым заліло шашэйныя дарогі, машыны марудна рухаліся па іх, рассякаючы носам ваду і пакідаючы за сабой каламутны, пеністы след. Зямля ціха гаманіла пад ударамі дажджу, а ручаі і рэчкі раўлі пад напорам бурлівых патокаў з гор.