Сократ Янович - Сьцяна

Усё перамешваецца.

Затое першы дзень у жыцьці, праведзены на працы, паўстае быццам дзяцінства. Сонечны, з напнутай ветрыкам заслонай на казённым акне, жоўты ад чысьціні пісьмовы стол, мілыя ад сяброўскіх пачуцьцяў твары супрацоўнікаў, па-матчынаму здагадны шэф, незвычайна востры аловак, белая папера, цікавая справа, урачысты наведнік... Няўжо павінна быць важным якраз сьцьвярджэньне, што той дзень у сапраўднасьці быў пахмурны, а заслона разьдзертая, а стол рассохлы ды з тараканамі, супрацоўнікі зласьлівыя, шэф недаверлівы, справа амаль ліпная, а наведнік, звычайна, злосны як халера? Ат, лічыцца тое, што захоўваем мы зь перажытага.

Сьцяпану не ўдавалася назваць пахі ў матчынай хаце падчас велікодных парадкаў у ёй. Вострае адчуваньне іх аднаўлялася ў ім, калі ён бываў у гасьцёх, у чысьценькіх людзей. Так пахла кватэра Кіры, пакуль не пачалося вясельле ў ёй, ля задрыпанай Азёрнай, з паўвясковымі музыкантамі, нанятымі цесьцем за сьмешныя грошы, з прыгараду, з Васількова (старэйшы зь іх пакаўзнуўся на скрыгеліку каўбасы, што валяўся на падлозе, і разьбіў сабе галаву). Каторагасьці году, у Каляду, зь немалым зьдзіўленьнем адкрыў Сьцяпан, што пах, той пах велікоднай хаты, мае смак гнілога антонаўскага яблыка! (Кіра накупіла яблыкаў дзьве торбы, дарагіх, здаровых, але яны ў кухоннай цеплыні пазагнівалі, і трэба было хутка паесьці іх.)

Запрасілі яны на Каляду старшыню з жонкай. У пакоі запалілі сьвечкі на ялінцы; ад іх загарэўся Дзед Мароз. Кіра, зь перапуду, накінула на запалыхалую цацку тонкую анучку, якая таксама занялася агнём. Сьцяпан не разгубіўся й пажарык загасіў старой шапкай, якую выхапіў са звалкі шмацьця ў ванным. Пабілася некалькі шарыкаў. Кіра, ачышчаючы ад шкляных аскепкаў дыван, урэзалася ў руку. Кроў з ранкі палілася ў яе чамусьці моцна.

Старшыні з жонкай, на шчасце, не было, і Кіра, як бы ў чаканьні запрошаных Сьцяпанам гасьцей, узьняла зь ім сварку. Не адразу. (У кухоннай пячурцы перапяклася качка, тлустая, і Сьцяпан, напэўна, з дуру, засьмяяўся. «Дым ад качкі й дым ад Дзеда Мароза», - пасьпеў падумаць і цалкам апусьціўся ў гагатаньне.)

- Што табе, Сьцяпанка?

Яна перапытала яго: што табе? Сказала, каб ён ішоў абмыцца. У цябе запэцканая шчака, сажаю. Ня сьмейся так, бо буду плакаць. Сёньня ўсё не ўдаецца мне. Ня стой ты, памажы мне, чуеш, дастаць гуску. Кажу, гуску? Божа, адыйдзі ты, Сьцёпа, у бок. Дай мне ступіць. Бачыш, змарнавала я добрае мяса. Ах, за што ні вазьмуся, выходзіць навыварат. Ня ведаю, як гэта пашанцавала мне выйсьці замуж за цябе. Шкадуесься, напэўна, ты ня раз. Узяў сабе завалу. Яно ад пачатку было відаць, што я табе сьмешная, малая й сьмешная. Прытым, і смаркатая: усё падсоўваеш мне хустачку. Гідзісься мяне, уцячэш да іншай. Да такой, што й смачна нагатуе есьці, і заробіць жывы грош, і ня будзе смарклівай, і будзе вёрткай у пасьцелі, ня гэткай соннай, як я... Колькі я сплю, а колькі сьпіш ты, га? Перадай мне свой сон, а пабачыш, не задрамлю перад тэлевізарам, у палове прыгодніцкага фільму... Старшыня зьявіўся адзін.

- Мая палавіна захварэла, - сказаў ён найгоршае, што мог сказаць ім, пасвараным.

- У такое надвор'е - ня дзіва! Распранайцеся, калі ласка. - Сьцяпан падыйшоў да яго прывітацца. Ад госьця тхнула прохаладзьдзю.

- Дзякую, - на ім было футра са штучных каракулаў. Як бы жаночае яно. - Марозік бярэцца. На здароўе. У вадлігу, ведаеце, дрэннае самаадчуваньне.

- Просім у наш салён, - сказаў Сьцяпан, намагаючыся на сымпатычную іронію. - Просім, просім...

- Мы яшчэ не знаёмыя, праўда? - старшыня мітусіўся перад Сьцяпанам, паглядаючы на Кіру, якая ў расчыненай кухні валаводзілася зь печанінаю. Яна пужліва зірнула на мужчыну й хуценька выцірала хвартушком рукі.

- Прабачце. Ад радасьці я забыўся, - пачырванеў Сьцяпан. - Мая жонка, - ён мякка дакрануўся да госьцевага пляча. Той здагадна паддаўся штуршку, ступіў да Кіры.

Ого, пацягнуў ён носам, даўно, э, не даводзілася ўсьведамляць сабе, што чалавек жыве раз і толькі раз. Ніхто ня верыць мне, што (ён пацалаваў Кіру ў руку) мужчыну нямаш больш цёплага краявіду ў сьвеце, як той, на якім бачыць ён маладую жонку - можа быць і не свая! - падпаясаную беленькім, такім бялюсенькім хвартушком. Паверце, я не махлюю. Усё, што здарыцца ў вашым доме пасьля гэтай хвіліны, ужо будзе рытуалам і прозай...

«Ну й пляце?!» - злаваўся на яго Сумленевіч.

Кіра спраўна ўвіхалася над застольлем. Яна, без першапачатковай сарамлівасьці, ахвотна дапусьціла старшыню да таго, каб ён нарэзаў хлеба; Сьцяпан адчыняў вэкі з агуркамі. Якая камічная дзелавітасьць?! Несур'ёзьніца! Пасядаюць яны за стол, нап'юцца за ім, нагавораць сабе, насыплюць словаў, у нічым не прыдатных, быццам мякіны, што вытрасаюць зь мяшка на белы сьнег, для прынады курапатак. Потым, заўтра й пасьлязаўтра, яны будуць мляўка ўсьміхацца адзін аднаму, усё роўна што выйшаўшы з фінскай лазьні; упрэлыя, распоўзлыя. Нібы хтосьці зь іх і мае справу да кагосьці, але хто і да каго? Справу, пра якую нялёгка сказаць, ці яна, наогул, патрэбная...