Сократ Янович - Сьцяна

- Грошы ўводзяць гармонію ў жыцьцё.

- Што ты хочаш гэтым сказаць?

- Табе няясна?

- Гарманізацыяй жыцьця займалася дзевятнаццатае стагодзьдзе, ствараючы закончаныя тэорыі й... раманы, якія ты, Кірачка, з захапленьнем чытаеш. Мы, сто гадоў пасьля, ведаем, што гэта была ілюзія. Табе ясна?

- Пачастую цябе, Сьцяпулёк, чорнай кавай. Яна праясьняе розум, - Кіра выйшла ў кухню, уключыла газавую пліту й паставіла чайнік.

- Дзякую, Кіра. З прыемнасьцю пап'ю.

- Міла пачуць, калі мужчына праяўляе ўдзячнасьць жанчыне, якая, гэта слушна заўважыў ты, - яшчэ не абтрэсла зь сябе шалупіньне мінулай...

- Кіра, - ён перабіў ёй, - я не хацеў абражаць цябе.

- Я, хіба, абразілася?

- А ці не?

- Сьцёпа, - са знарочнай упартасьцю. - Паміж намі адбыўся паядынак.

- Спадзяюся, ніхто ня выйграў...

- Так яно, сапраўды, і ёсць.

- То-ж... - паступова ён абціхаў. Учытваўся ў забыты тыднёвік, знаходзячы ў ім блізкія да праўды здагадкі. Сёе-тое цытаваў. Другі дзень запар крапаў дождж, цубаніў па блясе. Як напамінак часу.

Перамова з Кірай не спадабалася яму: хутчэй за ўсё іншасказальнасьцю, чымсьці начытаным. Адкуль і ўзялося ў яе такое? Паміж імі даўно, тады, мела месца нядобрае; яно непапраўна разьдзяляе іх. Як струменьчык вады, які размывае гару, утвараючы спачатку раўчук, што разьдзяляе нешта напалову. У іх жыцьці ўзьнікала западзіна й адчуваліся павевы чужога. Сьцяпан зьбіраўся прадумаць тое здарэньне, так і не дабіўшыся ад сябе неабходнай настойлівасьці.

Яго займалі справы. Пастаянна ўзьнікалі цяжкасьці на працы; быў нават выпадак, калі ён пазваніў у высокапастаўленцкі габінэт з просьбай аб гутарцы. Сіплы голас у тэлефоннай трубцы пазнаў Сумленевіча, і гэта зьбянтэжыла яго; відавочна, размаўляў з колішнім знаёмым, ад якога, вядома, ня мог чакаць нічога добрага. Сумленевічу запрапанаваў ён пазваніць яму праз тыдзень, у аўторак а дзевятай гадзіне. Не, няма сэнсу, ціха вырашыў Сьцяпан. Сутыкненьне ягонае са старшынёй прыгасла, угладзілася, і тая тэлефонная размова асела ў Сьцяпане прыкладной прымаўкай: «Сем разоў адмерай, пакуль раз адрэжаш». Ён не захапляўся народнай мудрасьцю; ведаў зь яе сёе-тое, пераважна - бяз сувязі.

Да сутыкненьня Сьцяпана са старшынёю, гэта так, дайшло неяк нечакана й - з далечыні лепей відаць - цалкам беспатрэбна. Паспрачаліся яны паміж сабою за дробязь, пра якую абодва ўжо даўно забыліся. Не ў ёй, аднак-жа, сутнасьць падзеі. (Няма дыму без агню.) Старшыня, заслужаны й стары чалавек, доўга сядзеў на адной пасадзе. Хтосьці першым сказаў гэта; той кучаравы член управы, які надарэмна намагаўся ўзначаліць аддзел - дзесьці пад Беластокам, блізка. Ён выказаў тое, маючы на ўвазе канкрэтнае. Атрымалася з таго праўда агульнага значэньня - іначай, Сьцяпан не запамятаў-бы яе. Зрэшты, памятаецца важнае сабе. Верыцца або ня верыцца. Чытаць або слухаць пра кагосьці, як пра доўгагадовага ды знакамітага - што й казаць - дзіўна! Хоць - усё адноснае, падпарадкаванае адзінкаваму, індывідуалізацыі.

Тым ня менш, у выпадку старшыні няма падставаў для гэткіх ваганьняў. Няма за што... Ён старанна ходзіць на працу, іншы раз на гадзіну раней можна пабачыць яго ў габінэце, пахіленага над падшыўкамі папераў, са стомленым тварам (у яго, магчыма, хворы страўнік). Наведнікаў прыймае - а іх шмат - зь ветлівасьцю; на прывітаньне выходзіць ён з-за пісьмовага стала, абкружанага падковай кніжных паліцаў, і запрашае сесьці ў вадзін з фатэляў пад пальмай «фэнікс». Нярэдка загадвае ён сакратарцы нарыхтаваць дзеля гэтага па шклянцы гарбаты; паводзіць сябе непрымушона, выклікаючы настрой шчырасьці ды заклапочанасьці, і гатовы выслухаць найгоршае - ня йдзе на папулярнасьць, не абяцае. Строгі, стрымлівае слова.

Найлепшы ў горадзе кіраўнік, кажуць пра яго. Асобы праінфармаваныя дадаюць: цэнтральныя ўстановы маюць дачыненьне са скаргамі на яго, галаслоўнымі й ананімнымі, што дапаўняе дадатную ацэнку. «Сам ён піша на сябе ананімкі?» - аднаго разу не ўтрываў кучаравы. Абсьмяялі, дружна, ягонае дапушчэньне, палічылі зайздросьлівасьцю, несумненна справядліва. Помсьлівасьць насьцярожвае.

Адносіны са старшынёй разладзіліся ў Сумленевіча пры выпадку высылкі адказу каапэранту, малаважнага?.. Так, Сьцяпана зьнецярплівіла тое, што можна назваць адсутнасьцю навіны ў чалавеку. Таясамасьць, высыханьне зацікаўленасьці ім, нуда.

- Так, так, так, так... - Сьцяпану сьпяшалася, было яму вядома ўсё наперад.

- Э-э, ведаеце, колькі мне гаварыць вам, што...