Сократ Янович - Сьцяна

- Гэта першая мая праца, - сказала яна й прыплюшчыла вочы; яе доўгія вейкі прытаіліся.

Сумленевіч запытальна паглядзеў на кадравіка, на міг.

- Пані закончыла школу адміністрацыі, - кадравік падсунуў Сьцяпану паперы. - Часткова завочна...

- Пасьля таго, як выйшла замуж, - дапоўніла яна. Ёй чамусьці было прыкра. - Фактычна, дык усяго апошнія паўтара года...

«І гэтую заб'юць!» - кальнула Сьцяпану недарэчнае.

- Вось тут пазначана, - кадравік пахіліўся над індэксам. (На халеру гэты індэкс?!) - Адзін год і няцэлых сем месяцаў, - ад яго кучмы ўдарыла ў нос кіслым потам нямытай галавы.

- Добра, пабачым. Запоўніце пэрсанальную анкету.

Кадравік пайшоў зь ёю, забіраючы рассыпаны стосік яе дакументаў, звычайных і аздобленых, якія нешта пасьведчваюць, уверагодніваюць перад чужымі.

Новае месца працы. Што-б гэта абазначала, як назва задумлівасьці Сьцяпана Сумленевіча?

Бачыў ён Кіру, яе патлусьцелыя шчокі й нязоркі пагляд. Яна ўставала перад шостай гадзінай раніцы й марудна апраналася, шахацела цэляфанавымі торбамі, у якія клала панчохі; (Сьцяпан злосна пераварочваўся на другі бок.) Абуўшыся, раз-пораз забягала ў спальню, зноў чагосьці; чуўся глухі стукат яе абцасаў на дыване. Скрыпелі дзьверы шафы з адзеньнем, зьвягалі вешалкі. Усе гэтыя гукі ўяўляліся Сьцяпану разам з пахамі згатаванага малака, харашуткіх булачак, масла ў пасоленай вадзе... Сьнедалі каля паловы сёмай, спакойна й без апэтыту. Ён з палёгкай уставаў з-за стала, рабіўся пасьпешлівым ад раптоўнай нецярплівасьці апынуцца на працы. (Кіра рэагавала на гэтую пасьпешлівасьць.)

- Кіра, я не магу знайсьці рукавіцаў, - ён, мокрыя ці сухія, засоўваў іх у кішэні паліто.

- Сохнуць у ванным, - яна, пераважна, тады пачынала злавацца.

- Ага, - палохаўся ён падсьвядомым, ранішнім страхам: «Праз халерныя рукавіцы ў нас можа дайсьці да разводу!»

Кіра бралася мыць пасуду. Сьцяпан цалаваў яе ў вушка й выходзіў з кватэры. Ад яго пацалунку яна як бы прысядала... У закутку, паміж абагравальнікам і акном, павук снаваў сваё накшталт мініяцюрнай антэны. Дзіўны павук, якога хацелася клікаць «Васькам».

- Зь мяне, Сьцёпанька, нядобрая жонка і благая гаспадыня, - аднойчы сказала яна.

- Табою, як жонкай, я цалкам задаволены; ну, а як гаспадыняй - скажу табе - я да непрыстойнасьці захоплены! - адказаў ён, прыжмурыўшыся ва ўсьмешцы. - Такую горбу аладак, і так смакавітых, магла напячы толькі мая Кіра. Толькі яна!

- Знайдзі мне працу, - Кіра ні трохі не жартавала. - Хоць абы-якую й абы-дзе...

- Мала табе, Кірачка, працы дома? - ён штосьці прадчуваў. - Ого, зажадалася падвойную плату мець...

- Я, Сьцёпа, не жартую.

- Бачу, Кіра. Бачу...

Нешта сарвалася ў ім; не стрымаў ён нагрузкі дня, вельмі нэрвовага дня, і сказаў ёй, праўда, залішне па-грубіянску, многае, чаго, зрэшты, не шкадуе й па сёньня. Добра, Кіранька, я пашукаю табе працу. Не, не ў сваёй установе, бо гэта зашкодзіла-б табе, ты не магла-б узвышацца на службе: муж і жонка ня могуць быць адначасова важнымі. Ведаеш, Кірушка, знайду табе я месьцейка ў фірме з разумным дырэктарам. Думаю, ты не супраць таго, каб працаваць пад кіраўніцтвам разумных... Але няхай табе, мая ты Кірулька, не здаецца, што інтэлігентнасьць у чалавеку зьяўляецца нечым пажыцьцёвым. Асабліва - у дырэктароў! Твой першы пэрыяд штатнай працы праміне, ну, быццам мядовы месяц: у цябе, напэўна, знойдзецца шмат жаданьня выконваць свае абавязкі выключна добра, а ў дырэктара-ж - разумець цябе й дапамагаць. І так яно, фактычна, будзе. Неўзабаве ты, Кіраня маё, пойдзеш далей і тады сутыкнесься зь незразумелым: удасканальваньне працы, значыць, і фірмы, акажацца шкодным ёй... Дырэктар растлумачыць гэта па-свойму. Не паслухаесься яго - пазвоніць табе аднаго дня, па ўнутраным тэлефоне (ты пазнаеш яго па голасе!), і скажа прыблізна наступнае: «Вы перастаньце пісаць і вазьміцеся за працу!» Ён выключыцца, пакуль ты, Кірушка, пасьпееш разявіць роцік, а прытым падумаць: «Што здарылася? Заўсёды гаварыў ён да мяне: пані Кіра! Гэта жарт. Хтосьці, у каго голас падобны да дырэктаравага, пажартаваў і рагоча сабе ў каторымсьці пакоі дырэкцыі...» Як-жа бяз дурняў жыць на сьвеце? Бяз дурняў - панура, сказала-б пабочная асоба наконт твайго канфлікту з шэфам. Ты, вядома, дурнем палічыш дырэктара; нейкая рацыя ў гэтым будзе. Ды ўся справа ў тым, Кірушачка, што кіраваньне даверанымі інтарэсамі, як кожная штатная праца, мае абмежаваны характар. Таму, пані Кіра, у нашых умовах, нашай фірмы й суседняй, той, хто перарос даручаныя яму заданьні, можа зрабіць, па праўдзе кажучы, адзін крок: альбо пашукаць сабе іншую, болей адпаведную, працу, альбо заняцца бурлівай грамадзкай дзейнасьцю (найлепш - далёка ад радзімага асяродзьдзя). Заўваж, дарагая, што, застаючыся хатняй гаспадыняй, ты не прымушаная ступіць таго кроку. Усякая твая ініцыятыва, накіраваная на ўмацаваньне хатняй фірмы й яе ўдасканальваньне, будзе вітацца доўгімі, працяглымі, нямоўкнымі н авацыйнымі воплескамі з боку інтарэсаў, якія ты бароніш, гэта значыць, з майго боку. Ясная справа, да таго часу, пакуль не павырастаюць нашы дзеці, якіх ня маем, але яны - я ўпэўнены ў тым! - будуць; дарослыя дзеці, як слушна здагадваесься, рашучым чынам абмяжуюць тваю барацьбу за разьвіцьцё інтарэсаў, натуральна, усё больш супярэчных зь іхнімі, нам дзіўнымі...