Сократ Янович - Сьцяна

Сьцяпан паўтараўся.

Яна слухала яго, слухала, ажно, у рэшце рэшт, адказала яму чымсьці прачытаным: хто імкнецца толькі да грошай, той ня будзе мець іх. Наўрад ці ён зразумеў, але, відаць, нешта засьвяцілася ў ім, і ён выразна паспакайнеў. Яна й сама не адразу ўсьвядоміла сабе тое, што сказанае яму абазначала часовы саюз, такі, у якім адзін партнёр разумее другога якраз столькі, каб застацца задаволеным. Бывала - прагаворвалі яны да сярэдзіны ночы, да галаўнога болю. Засыналі пасьля таго, як абмываліся ў ванным і прыймалі супакаяльныя таблеткі; ад некаторага часу быў у іх запас нэўралягічных фармацэўтыкаў - ад знаёмай у аптэцы.

Выстывалі ў ёй пачуцьці да мужа. Яна кахала яго зусім не слабей, аднак-жа дзіўна па-новаму, бяз той яснасьці, што яднае жанчыну з мужчынам. Гэтае заядала яе падчас вясельля ў хроснага сына. (Зычым маладым шчасьця-здароўя й прыбытку ў хаце, ні многа, ні мала, штогод па дзяцяці...) Маладая папярхнулася чаркай гарэлкі, якую піла яна на парозе, перад цесьцямі, што выйшлі з талеркаю на бялюткім ручніку й са словамі, словамі... (Жывіце, дзеці, у згодзе, шануйце адно другое. Каб даў вам Бог удачу і спору ў працы...) Вярталіся з царквы, ад шлюбу.

А як пажаніліся яны, Сьцяпан з Кірай? Ля пыльнай Азёрнай, у хаце з памаляванай шалёўкай у чырвоны колер, у садку, абсаджаным вішнямі, за якімі гарбацеў хлеўчык, парасятнік, пераўтвораны ў дрывотню, крыты бляклай чарапіцай, глінянай. Кірын бацька, бадай непісьменны, да вайны фурманіў у нямецкага ці жыдоўскага фабрыканта; у акупацыю хапіўся ён за спэкуляцыю мясам і гэта дазволіла яму - у пасьляваенны час - выплысьці на паверхню жыцьця ўласьнікам немалога капіталу ды таемных сувязяў, дзякуючы якім бяз панікі прычакаў стабілізацыі ўлады на Беласточчыне; меў ужо неблагую работу, сторажам у судзе, дзе ад чыёгасьці ймя прыймаў хабары. Кіра ня зьведала бяды. Сьцяпан - калі вырашылі аб шлюбе - адчуваў сябе шчасьліўцам у прыстані паўднёвага мора. Ня жарты - у іх ня зводзіліся апэльсіны й лімоны, індыйская гарбата й маляйскія прыправы, густая паўночная вяндліна зь нятлустых шынак і рыбныя далікатэсы амэрыканскага вырабу. Цешча трымала ў шафах з адзеньнем, у дзьвюх, паклады дарагіх матэрыялаў на касьцюмы з адціснутымі прозалацьцю назвамі ангельскіх фірмаў, якія - вечарамі - перадавала, відаць, дэталістам; адзін зь іх, высокі й напамаджаны, як незнарок падгледзеў гэта Сьцяпан, быў яе каханкам. Кіра не ўдалася ў яе; дакладней кажучы, удалася яна ў маці тэмпэрамантам. Яна любіла цалавацца, так сказаць, ад пачатку, і навучыла Сьцяпана пацалункам «зь язычком»; яны зачыняліся ў найменшым, рагавым, пакойчыку, куды не даляталі кухонныя перамовы з гандлярамі (бацькі цэлымі днямі не было дома, вяртаўся позна, кідаючы ў сенях нешта грузкае), шчыльна засланялі вокны, сядалі на атаманцы ды прытуляліся да сябе, нашэптваючы рознае, часам і непрыстойнае, ад чаго дрыжэлі. Сьцяпан падазраваў, што ён ня першы мужчына ў Кіры, але ў альбомах з фатаграфіямі (яна хвалілася імі) не сустракаў нічога, што ўпэўнівала-б яго ў гэтым.

Ужо тады рабілася яму прыемна-млеўка ад няяснай радасьці, што салідная забясьпечанасьць Кіры дазволіць заняцца нечым узьнёслым. Што мець жонку й сям'ю - цешча наймала служанку, якуюсьці сваячку - ня будзе цяжарам. Якраз ціхаводнай затокай, зь якой будзе ён выходзіць далёка, дзе трэба адпачытыя нэрвы й адкормлены арганізм.

Пажаніліся маладымі.

На пірагох цесьць - яны пілі самагонку, прыпраўленую апэльсінавымі скуркамі - завёў са Сьцяпанам дзелавую размову. (У Кіры быў ужо позірк жанчыны.)

- З работай, зяцёк, не сьпяшайся, - ён піў памяркоўна, бы чаго баючыся. - З работай, ведаеш, як з жонкай: нялёгка зьмяніць яе...

- Ой, папа! - пырскала сьмехам Кіра.

- Адпачні, Сьцяпан, пасьля вясельля, - гарэзіў стары. Ён падморгваў Сьцяпану; яму не хапала вусоў. - Сам я, як здагадваесься, таксама жаніўся, - у яго была нябрыдкая манера лёгкай размовы, напэўна, вывучаная на даволі інтэлігентнай службе.

- Я й адпачываю, - Сьцяпану хацелася пажартаваць, але ён ня ўмеў таго.

- Ты маеш добры дыплём, патрэбна табе добрая работа.

- Жонка ўжо ёсьць, - дадаў нехта з гасьцей. Яны - а іх назыходзілася й на пірагі нямала - паводзілі сябе нясьмела, як людзі зь вёскі ў горадзе.

Цесьць пра ўсё падумаў: будзеш, Сьцёпа, працаваць у кааператыве! Старшыня - свой чалавек.

Як гэта магутна быць дарослым! Сьцяпан намеціў першую ідэю: стацца ўзорным службоўцам! Яму і ў галаву не прыходзіла хаця-б тое, што такіх - баяцца! Гідзіўся ён справамі Кірыных бацькоў, сам пакуль ня ведаючы пра тое. Так. На працы адразу пачалі паважаць яго за стараннасьць і шанаваньне слова. Гэта крыху сьмяшыла Сьцяпана, як нешта атрыманае не па заслугах. Нічога не пагражала яму, упачатку. Начальства адносілася да яго як да шчасьлівага набытку. Нешта з таго даходзіла да цесьця, які прамурлыкаў: «Усё, ну, бачыш, добра, дзякуй Богу». Зашахацеў ён сухімі каштанамі ў кішэнях нагавіцаў; насіў іх у вільготнае надвор'е, калі круціла яму ногі. (Па іх прычыне Сьцяпан перажыў забаўную гісторыю, пра якую ніхто не павінен ведаць; быў такі момант, калі ён падумаў, што яго цесьць кульгае на пратэзе! Вельмі прыкрая здагадка.)