Валерий Гапеев: Развітальная вячэра

Кліма як кантузілі гэтыя словы бацькі. Ён некалькі раз адчыняў рот, каб загаварыць, але толькі праз хвіліну маўчання ў яго атрымалася выціснуць з сябе:

— Ды як… Як ты смееш мяне ў чым вінаваціць? Што ты разумееш у навуцы? Што ты ўвогуле ведаеш аб маіх справах?

— Смею, смею, — спакойна ўжо і ўпэўнена адказаў Сямён… — Я не разбіраюся — іншыя разбяруцца.

— Ты… ты… — У Кліма не знайшлося слоў, ён падняўся і моўчкі выйшаў з хаты.

— Куды? — наўздагон кінуў яхідна Сямён. — Тэлефанаваць пайшоў, каб кватаранты не спяшаліся? Ідзі-ідзі…

— А ты гад… — пасля хвіліннай цішыні працадзіў скрозь зубы Іван.

— Маўчы, да цябе чарга не дайшла, — адмахнуўся як ад мухі Сямён.

— Мяне не возьмеш, я сяброў не спайваў.

— А цябе і браць не буду. — Сямён быццам задумаўся на хвіліну, працягнуў: — Лена твая, яна па бацьку Антонаўна? Котова Алена Антонаўна, а?

— Што? — Лена здрыганулася.

— Не чапай Лену! — Іван прыпадняўся на крэсле.

— А я і не чапаю. Пакуль не чапаю. А магу і спытаць: чым ёй яе юнацтва запомнілася, што найбольш узрушыла… Потым спытаю, прыйдзе чарга… Я вось пакуль з дачушкай пагаварыць хачу.

— Ну, я чым саграшыла? — імкнучыся захаваць самавалоданне, загаварыла Надзея, але голас выдаў яе, задрыжаў.

— Што, няма граху за душой? Пакапайся ў душы, пакапайся, можа на дне там што і ляжыць… Насцю Дворыну памятаеш? — рэзка выгукнуў Сямён.

І Надзея раптоўна, быццам стукнулі яе, асунулася.

— Памятаю…

— Мне табе расказаць, як ты да яе двух грамілаў падаслала даўгі выбіваць, і што з гэтага выйшла?

— Я ніякіх грамілаў не засылала… — пабялеўшы выгаварыла Надзея. — Не думала, што так выйдзе… — з горыччу прадоўжыла яна. — У мяне рэйс зрываўся, я сама без грошай была, а яна хавацца ад мяне кінулася.

Сямён сеў прама, зноў стаў калупаць у зубах каравым доўгім пазногцем.

— Хавалася яна, гэта дакладна. Тут у нас, у вёсцы і хавалася. У хляву, побач з каровай. Бо ёй гэтыя грамілы, як там яны завуць, лічыльнік уключылі.

— Я іх не пасылала! Я іх у вочы не бачыла! — у роспачы закрычала Надзея.

– І гэта дакладна, — кіўнуў Сямён. — Табе іншы знаёмы. Той, да якога ты звярнулася, ды за гарэлачкай угаварыла дапамагчы доўг вярнуць.

— Няпраўда, — выціснула Надзея скрозь зубы. — Не так усё было! Не дакажаш…

— Дакажу, дакажу… — упэўнена працягнуў Сямён. — Насця да мяне забягала грошай пазычыць. Цябе згадвала, гаварыла, што забіць яе могуць. Грошай я ёй не даў — з дзяцінства гэтую шалахвостку ведаў.

— Ніхто Насцю не забіваў…

— Гэта так. Сама павесілася, — згадзіўся Сямён. — Толькі яе перад гэтым ох як білі. Балюча білі. І такое з ёй вытваралі, такое вытваралі… Усё я праз шчылінку бачыў. Старая адрына, шмат у ёй шчылінак. І чуў я ўсё. Дзве тысячы з яе пыталі. А з тым лічыльнікам і ўсе чатыры. Паперы ёй падсоўвалі, каб падпісала. А яна адмовілася, крывёй плявалася. Яны ёй дзень тэрміну далі, з'ехалі. А яна, адразу пасля гэтага, пятлю зрабіла, на шыю накінула, ды і скокнула. І хруснулі пазванкі… Імгненна, стала быць памерла, не мучылася…

Іван амаль ускочыў з крэсла, навіс над сталом — збялелы, напружаны, закрычаў:

— Ты бачыў? Ты, гад, глядзеў, як яе білі і гвалтавалі, глядзеў, як яна робіць пятлю, вешаецца? Ты не паклікаў на дапамогу, не спыніў яе, не паклікаў маці? Ты не гад. Ты горшы…

— А чаго ў чужое жыццё лезці? — абыякава зазначыў Сямён, не звяртаючы ўвагі на “гад”. — Жыццё ў кожнага сваё, кожны ім распараджацца вольны.

Іван не садзіўся на месца.

— Але Надзьку ты гэтым не возьмеш, на яе сумленні мо і ёсць смерць Насці, але ёй за гэта перад Богам адказваць, а не перад людзьмі.

Сямён хітра прыжмурыўся:

— Вось тут якая закавыка атрымоўваецца: тых, хто Насцю катаваў, да гэтай пары шукаюць. А Надзька можа і ведае, як на іх выйсці. Я ў хаце Насцінай маці, калі перапалох падняўся, паперку адну падняў, запіску ад Надзькі.

— Дзе яна? — амаль ускрыкнула Надзея.

Сямён не адказаў на гэты выкрык, спытаў, прыжмурыўшыся:

— Так памятаеш, дачушка, як ты ў той запісцы Насці пагражала, што ноймеш каго-небудзь, і яны даўгі з мёртвай выб'юць? Я паперку гэту ў міліцыю аднясу. Павінюся, што доўга трымаў, дачка ўсё ж мая. А зараз вось жадаю ўсё па законе. Вось ты ў міліцыі і раскажаш, каго ты наняла. А якое ў цябе жыццё пачнецца пасля гэтага — табе лепш ведаць.

— Не наймала я нікога! — адчайна ўскрыкнула Надзея, і панікла, са слязамі ў голасе дадала: — Мяне ж заб'юць. Ты смерці маёй жадаеш?

— А па мне лепш мёртвай дачку аплакаць, чым жывую.