Андрэй Дзмітрук - Выкраданне чарадзея

— Калі?

— Сам не ведаю. У мяне цяпер, я казаў вам, адпачынак.

— І ад іх, — паказала я няпэўна ў неба, — таксама?

— На жаль, не, — пакруціў галавою Анатоль Іванавіч. — Ад іх адпачынку няма. І не будзе. Ніколі і нідзе. Хіба, можа, на тым свеце.

— А ён, той свет, ёсць?

— Гэтак жа, як у зерня, якое мы мелем на хлеб, ці ў той жывёліны, якую мы забіваем на свой харч...

І Анатоль Іванавіч падняўся раптам з лаўкі, узяў мяне пад руку, сказаў:

— Пойдземце дадому, вам заўтра трэба на працу. Ды і ў мяне... Справы. А што да таго, каб вас звязаць з тымі... То я... Звяжу. Як толькі яны пераканаюцца, што вы гатовы іх пачуць, яны пададуць сігнал...

— Як я яго пазнаю?

— Пазнаеце, — яшчэ больш сумна, але ўпэўнена адказаў Анатоль Іванавіч і больш не прамовіў ні слова — моўчкі давёў мяне да дому, дзе я жыла, і гэтак жа моўчкі, нічога не сказаўшы, расстаўся, знік з пад'езда, як толькі схавалася, зайшла я ў выкліканы ім ліфт...

І вось я жыву які ўжо год, чакаю таго абяцанага сігналу. А яго няма і няма. І Анатоль Іванавіч дзе падзеўся — не прыходзіць, хоць я па-ранейшаму штовечар спяшаюся ў парк, сяджу на лаўцы пад старымі таполямі ля вадаспада. Няўжо ён забыўся на мяне? А мо... Слова не стрымаў, не сказаў нікому пра мяне, не звязаў па нейкай прычыне з тымі?.. Ці... і самога яго жывога няма, адпомсцілі яму тыя за яго вальнадумства і размовы пра незямное, відаць, не толькі са мной адной?.. А мо ўсё гэта няпраўда, лухта, няма нідзе ніякіх тых?..

1984

Вяселле імчала, здавалася, акурат па цаліку, бо снежная бель хавала ад вачэй уезджаную дарогу на роўным полі. Ды і імчаць гэтая святочна апранутая моладзь — з-пад кажушкоў і жупаноў чырванелася вышыўка кашуль, стракацелі ўваччу вясёлкавых колераў каснікі, ледзь трымаліся на галовах надта ж зухавата збітыя набок магеркі, грывы коней былі старанна заплеценыя і перасыпаныя чырвона-белымі кветкамі, відаць, з анучак, — імчаць гэтая моладзь магла толькі таму, што была вяселлем. Дакладней, не вяселлем, а дружынай жаніха, якая імчала па маладую, каб адбіць яе, выкупіць, вымаліць, праўдамі і няпраўдамі забраць і павезці, ахоўваючы пільней за самую вялікую каштоўнасць, у новую хату, дзе цяпер жыць маладой, гаспадарыць, падтрымліваць цяпельца шчасця. Пасярод шнурка конных падскокваў таксама святочна ўпрыгожаны вазок — палазы спераду загнутыя паўкругам, вазок аздоблены разьбой, размаляваны, у яго накідана розных футраў. Адно толькі замест маладых сядзеў у ім дзядзька ў гадах, і ягоны бурнос, накінуты на кажух, амаль не варушыўся — дзядзька пабачыў, пэўна, ужо не адно вяселле і весяліцца пакуль што лічыў за глупства.

Коні з храпам задзіралі галовы, у чыстым паветры далёка разносіліся выкрыкі хлопцаў, стралялі з-пад капытоў камякі снегу. Дружына ляцела.

Аднак за невялікай завонькаю ўжо блізка бачыўся цёмна-шызы лес, насоўваўся, памалу расступаліся выносістыя сосны, паказваючы ніжэйшае драбналессе — ялінкі, бярэзінкі, ядловец з ляшчынаю, — і тут ужо коннікі мусілі перайсці на рысь, хоць галасы іх пры гэтым не сцішыліся, а, наадварот, памацнелі. Рэха заскакала ў вяршалінах дрэў, замітусілася ў кустоўі, зашархацела ў цяжкіх, аснежаных галінах старых соснаў. Здавалася чамусьці — рэха напалохала лес, прымусіла яго нават сцяцца, стаіцца. Ды дружыне ўсё адно было тут вольна і лёгка, як і ў полі. А жаніх і паміж дрэў круціўся чортам, кідаў каня з галавы ў хвост дружыны, трухаў побач з вазком, чапляўся з жарцікамі да дзядзькі — ад весялосці, ад радасці, што распірала грудзі, ад сваіх дваццаці з невялікім гадкоў.

— Што, дзядзька Мікіта, сычом сядзіш? — крычаў малады, Змітрок. — Надзьмуўся як мыш на крупы! Спявай, весяліся, як забяром маладую — і брага будзе, і да брагі, музыкаў учуеш... Гэх, воўча мяса, пакруціся шчэ! — і цуглі ўпіліся ў конскія губы, ажно выціснулася пена.

— Ды вось еду, — усё яшчэ сонна, як не дрэмлючы, адказваў дзядзька.

— Не абы ж куды едзеш!..

— Лепш па сена ехаць, чым на вяселле.

— Во сказануў! Хіба маладым не быў? Хіба радасці... шчасця не бачыў?

— Было шчасця. З жабіны прыгаршчы.

Бліжэйшыя хлопцы, што прыслухоўваліся да размовы, не хацелі прапусціць ніводнага слова, зарагаталі.

— Гэта, мусіць, ты сабе такую жонку ўзяў, — не здаваўся малады, — што жыццё нямілае. А з выгляду ж спраўная яна, твая цётка Васіліса, і не дурная.

— Жаніцеся, панічы, ды знайце скутку: тры дні вяселля, а цэлы век смутку! — як ні круці, а старэйшы перамагаў у жартаўлівай спрэчцы, ніяк маладому не ўдавалася збіць яго, трапіць не ў брыво, а ў вока. Ды ці ж дзіўна гэта?