Вогт Ван - Пачвара (на белорусском языке)

Жыццё ўзнiкае з процьмы бясконца малых велiчынь, на мяжы, дзе ўсё пачынаецца i ўсё канчаецца, на мяжы жыцця i нежыцця, у той цьмянай вобласцi, дзе вiбравальная матэрыя лёгка пераходзiць з старога стану ў новы, з арганiчнай у неарганiчную i назад. Электроны не бываюць жывымi або нежывымi, атамы нiчога не ведаюць пра адушаўлёнасць або неадушаўлёнасць. Але калi атамы злучаюцца ў малекулы, на гэтай стадыi дастаткова аднаго кроку, сама малога кроку да жыцця, калi толькi жыццю суджана зарадзiцца. Адзiн крок, а за iм цемра. Або жыццё.

Камень або жывая клетка. Крупiнка золата або травiнка. Марскi пясок або такiя самыя незлiчоныя малюсенькiя жывыя iстоты, што насяляюць бяздонныя глыбiнi рыбiнага царства. Рознiца памiж iмi ўзнiкае ў цьмянай вобласцi зараджэння матэрыi. Там кожная жывая клетка набывае ўласцiвую ёй форму. Калi ў краба адарваць нагу, замест яе вырасце такая самая новая. Чарвяк выцягваецца i хутка падзяляецца на двух чарвякоў, на дзве аднолькавыя страўнiкавыя сiстэмы, такiя самыя пражорлiвыя, дасканалыя i анi не сапсаваныя гэтым падзелам. Кожная клетка можа ператварыцца ў цэлую iстоту. Кожная клетка "памятае" гэтае цэлае ў такiх найдрабнейшых падрабязнасцях, што для iх апiсання проста не хопiць сiлы.

Але вось што парадаксальнае - нельга лiчыць памяць арганiчнай! Звычайны васковы валiк запамiнае гукi. Магнiтная стужка лёгка ўзнаўляе галасы, якiя замоўклi стагоддзi назад. Памяць - гэта фiлалагiчны адбiтак, сляды, пакiнутыя на матэрыi, якiя змянiлi будову малекул; i калi яе абудзiць, малекулы ўзновяць тыя самыя вобразы ў тым самым рытме.

Квадрыльёны i квiнтыльёны абуджаных вобразаў-формаў накiравалiся з чэрапа мумii ў уваскрашальнiк. Памяць, як заўсёды, не падвяла.

Вейкi ўваскрэшанага ўздрыгнулi, i ён расплюшчыў вочы.

- Значыцца, гэта праўда, - сказаў ён гучна, i машына адразу пераклала яго словы на мову гэнейцаў. - Значыцца, смерць - толькi пераход у iншы свет. Ды дзе ж усе мае прыблiжаныя?

Апошнюю фразу ён вымавiў разгубленым, жаласным тонам.

Уваскрэшаны сеў, потым выбраўся з апарата, вечка якога аўтаматычна паднялося, калi ён ажыў. Убачыўшы гэнейцаў, ён задрыжаў, але гэта доўжылася нейкае iмгненне. Уваскрэшаны быў ганаровы i валодаў своеасаблiвай высакамернай мужнасцю, якая цяпер яму спатрэбiлася. Неахвотна апусцiўся ён на каленi, упаў нiц, але тут сумненнi адолелi яго.

- Вы багi Эгiпта? - папытаўся ён i зноў устаў. - Што за вырадкi! Я не пакланяюся невядомым дэманам.

- Забiце яго! - сказаў капiтан Горсiд.

Двухногая пачвара сутаргава тарганулася i растала ў полымi прамянёвай стрэльбы.

Другi ўваскрэшаны падняўся, дрыжучы i бляднеючы ад жаху.

- Божа мой, каб я яшчэ калi-небудзь дакрануўся да праклятага зелля! Падумаць толькi, дапiўся да ружовых сланоў...

- Гэта што за "зелле", пра якое ты ўспомнiў, уваскрэшаны? - з цiкаўнасцю папытаўся Ёал.

- Пяршак, сiвуха, атрута ў фляжцы з задняй кiшэнi, малако ад шалёнай кароўкi, - чым толькi не пояць у гэтым прытоне, Божа мой!

Капiтан Горсiд запытальна паглядзеў на Ёала.

Цi варта працягваць?

Ёал, счакаўшы, адказаў:

- Пачакайце, гэта цiкава.

Потым зноў звярнуўся да ўваскрэшанага:

- Як бы ты рэагаваў, калi б я табе сказаў, што мы прыляцелi з iншай зоркi?

Чалавек утаропiўся на яго. Ён быў яўна зацiкаўлены, але страх аказаўся мацнейшы.

- Паслухайце, - сказаў ён. - Я ехаў па сваiх справах. Дапусцiм, я кульнуў пару лiшнiх чарак, але ва ўсiм вiнавата гэтае паскудства, якiм цяпер гандлююць. Клянуся, я не бачыў другой машыны, i, калi гэта новы спосаб караць тых, хто п'е за рулём, я здаюся. Ваша ўзяла. Клянуся, да канца сваiх дзён болей не вып'ю нi кроплi, толькi адпусцiце мяне.

- Ён водзiць "машыну", але ён пра яе зусiм не думае, - прамовiў Ёал. Нiякiх такiх "машын" мы не бачылi. Яны не паклапацiлiся захаваць iх у сваiм музеi.

Iнэш заўважыў, што ўсе чакаюць, калi хто-небудзь яшчэ задасць пытанне. Адчуў, што, калi ён сам не загаворыць, кола маўчання замкнецца. Iнэш сказаў:

- Папрасiце яго апiсаць "машыну". Як яна дзейнiчае?

- Вось гэта iншая справа! - узрадаваўся чалавек. - Скажыце, куды вы хiлiце, i я адкажу на любое пытанне. Я магу нарэзацца так, што ў вачах задваiцца, але ўсё роўна машыну павяду. Як яна робiць? Проста. Уключаеш старцёр i нагой даеш газ...

- Газ, - умяшаўся тэхнiк-лейтэнант Вiiд. - Матор унутранага згарання. Усё ясна.

Капiтан Горсiд падаў знак ахоўнiку з прамянёвай стрэльбай.

Трэцi чалавек сеў i нейкi час уважлiва глядзеў на iх.

- З зорак? - нарэшце папытаўся ён. - У вас ёсць сiстэма цi вы трапiлi да нас чыста выпадкова?

Гэнейскiя саветнiкi, што сабралiся пад купалам залы, наёмка закруцiлiся ў сваiх гнуткiх крэслах. Iнэш сустрэўся вачыма з Ёалам. Гiсторык быў моцна ўзрушаны, i гэта ўстрывожыла метэаролага. Ён падумаў: "Двухногiя пачвары валодаюць ненармальна хуткай прыстасавальнасцю да новых умоў i занадта вострым пачуццём рэчаiснасцi. Нiводзiн гэнеец не можа дараўняцца да яго ў хуткасцi рэакцый".