Рэй Брэдбери - Пра вандроўкi вечныя i пра Зямлю

«…бязмежныя зорныя лугi космасу…»

Апарат запнуўся, уздрыгнуў.

— Давай, Том! Пакажы iм!

Стары застыў у чаканнi.

Зазванiў тэлефон.

Голас Боўлтана:

— Мы болей не можам падтрымлiваць сувязь, мiстэр Фiлд. Яшчэ хвiлiна — i кантакт Часу сыдзе на нiшто.

— Зрабiце што-небудзь!

— Не магу.

Тэлетайп уздрыгнуў. Быццам зачараваны, пахаладзелы ад жаху, стары сачыў, як складваюцца чорныя радкi:

«..марсiянскiя гарады — дзiвосныя, непраўдападобныя, быццам камянi, што знесены з горных вяршынь нейкай iмклiвай, неверагоднай лавiнай i застылi нарэшце зiхатлiвымi россыпамi…»

— Том! — крыкнуў стары.

— Усё, — прагучаў у слухаўцы голас Боўлтана.

Тэлетайп памарудзiў, адстукаў яшчэ слова i змоўк.

— Том!!! — у роспачы закрычаў Фiлд.

Ён пачаў трэсцi тэлетайп.

— Дарма, — сказаў голас у слухаўцы. — Ён знiк. Я адключаю Машыну Часу.

— Не-не! Пачакайце!

— Але ж…

— Чулi, што я сказаў? Пачакайце выключаць! Магчыма, ён яшчэ тут.

— Яго больш няма. Гэта дарма, энергiя трацiцца марна.

— Няхай сабе трацiцца!

Фiлд шпурнуў слухаўку.

I павярнуўся да тэлетайпа, вярнуўся да незакончанага сказа.

— Ды ну, Том, не могуць яны вось так ад цябе адкараскацца, не паддавайся, сынку, ану, давай далей! Дакажы iм, Том, ты ж малайчына, ты большы, чым Час i Прастора i ўсе гэтыя праклятыя механiзмы, ты маеш такую сiлу, такую жалезную волю. Том, дакажы iм усiм, не давай адсылаць цябе назад!

Пстрыкнуў клавiш тэлетайпа.

— Том, гэта ты?! — сам не свой ад здзiўлення замармытаў стары. — Ты яшчэ можаш пiсаць? Пiшы, Том, не здавайся, пакуль ты не апусцiў рукi, цябе не могуць адаслаць назад, не могуць!!!

«У», — стукнула машына.

— Яшчэ, Том, яшчэ!

«Дыханнi», — адстукала яна.

— Ну, ну?!

«Марса», — надрукавала машына i спынiлася. Кароткая цiшыня. Шчаўчок. I машына пачала зноў, з новага радка:

«У дыханнi Марса адчуваеш водар карыцы i халодных рэзка пахучых вятроў, тых вятроў, што ўзнiмаюць лятучы пыл, i абмываюць нятленныя косцi, i прыносяць пылок даўным-даўно адцвiлых кветак…»

— Том, ты яшчэ жывы!

Замест адказу апарат яшчэ дзесяць гадзiн запар выбухаў лiхаманкавымi прыступамi i адстукаў шэсць раздзелаў «Уцёкаў ад дэманаў».

— Сёння ўжо мiнула паўтара месяца, Боўлтан, цэлыя паўтара месяца, як Том паляцеў на Марс i на астэроiды. Глядзiце, вось рукапiсы. Дзесяць тысяч слоў у дзень, ён не дае сабе перадыху, не ведаю, калi ён спiць, цi паспявае паесцi, ды гэта для мяне ўсё роўна, i для яго таксама, для яго адно важна — дапiсаць, ён жа ведае, што час не чакае.

— Недаступна розуму, незразумела, — сказаў Боўлтан. — Нашы рэле не вытрымалi, энергiя панiзiлася. Мы зрабiлi для галоўнага канала новыя рэле, якiя забяспечваюць надзейнасць Элемента Часу, але ж на гэта пайшло тры днi — i ўсё-такi Вулф пратрымаўся! Вiдаць, гэта залежыць яшчэ i ад яго асобы, тут дзейнiчае нешта такое, чаго мы не прадугледзелi. Тут, у нашым часе, Вулф жыве — i, аказваецца, Мiнулае не можа так лёгка яго вярнуць. Час не такi падатлiвы, як мы думалi. Мы карысталiся няправiльным параўнаннем. Гэта не гумка. Гэта болей падобна на дыфузiю — узаемапранiкненне вадкiх пластоў. Мiнулае нiбы прасочваецца ў Сучаснае… Але ўсё роўна давядзецца адаслаць яго назад, мы не можам яго пакiнуць тут: у Мiнулым утворыцца пустата: усё перамесцiцца i пераблытаецца. Па сутнасцi, яго зараз утрымлiвае ў нас толькi адно — ён сам, яго страсць, яго работа. Дапiсаўшы кнiгу, ён выслiзне з нашага часу гэтак жа натуральна, як вылiваецца вада са шклянкi.

— Мне напляваць, што, як i чаму, — запярэчыў Фiлд. — Я ведаю адно: Том заканчвае сваю кнiгу! У яго ўсё той жа талент i натхненне i ёсць штосьцi яшчэ, штосьцi новае, ён шукае каштоўнасцей, якiя вышэй за Прастору i Час. Ён напiсаў псiхалагiчны эцюд пра жанчыну, якая застаецца на Зямлi, калi адважныя касманаўты накiроўваюцца ў Невядомасць, — гэта цудоўна напiсана, праўдзiва i тонка; Том назваў свой эцюд «Дзень ракеты», ён апiсаў усяго толькi адзiн дзень сама звычайнай правiнцыялкi, яна жыве ў сябе дома, як жылi яе прабабкi — вядзе гаспадарку, гадуе дзяцей… небывалы росквiт навукi, грукат касмiчных ракет, а яе жыццё амаль гэтакае ж, якое было ў жанчын у каменным веку. Том праўдзiва, старанна i пранiкнёна апiсаў яе парываннi i расчараваннi. Або во яшчэ рукапiс, называецца «Iндзейцы», тут ён пiша пра марсiян: яны — iндзейцы космасу, iх выцеснiлi i знiшчылi, як даўней iндзейскiя плямёны — чарокаў, iракезаў, чарнаногiх. Выпiце, Боўлтан, выпiце!

На зыходзе другога месяца Том Вулф вярнуўся на Зямлю.

Ён вярнуўся ў полымi, як у полымi i адлятаў, крокамi волата ён перасек космас i ўвайшоў у дом Генры Ўiльяма Фiлда, у бiблiятэку, дзе на падлозе грувасцiлiся стосы жоўтай паперы, скрэмзанай алоўкам або спярэшчанай радкамi машынапiсу; стосы гэтыя трэба было падзялiць на шэсць частак, з iх складаўся шэдэўр, створаны з неймавернай хуткасцю нечалавечай упартай працай, з пастаянным усведамленнем няўмольна мiнаючых хвiлiн.