Владимир Шитик - Апошняя арбіта

Наступныя кадры на экране — здымкі, зробленыя ўжо на месцы нашай будучай высадкі. Сумны пейзаж. Як хапае вока, ляжыць сухая парэпаная марсіянская зямля. Падобна, некалі тут грымелі вулканы, шугалі патокі распаленай лавы, віліся попельныя смерчы. Потым усё сціхла, акамянела, змярцвела. Гляджу на экран, на гэту аднастайнасць, і сумна робіцца. Спытаеце, ад чаго, бо нічога неспадзяванага не здарылася? Скажу: хочацца, каб падкінуў Марс загадку. Складаную, галаваломную...

29 сакавіка. Напэўна, толькі ў марах усё незвычайна і ўрачыста. У жыцці самая важная падзея часта выглядае да крыўднага будзённай. Колькі мы гаварылі між сабой пра сустрэчу з Марсам — узнёсла, з хваляваннем! А надышла яна, і ніхто не запляскаў у далоні. Эмоцыі саступілі месца клопатам. I гэты дзень, калі барвовы дыск навіс над караблём, засланіўшы добрую палавіну неба, стаў для нас толькі працягам папярэдніх. Праўда, кожны з нас затрымлівае позірк, разглядаючы высокія горы, шырокія плато, глыбокія каньёны, кратэры, якія праплываюць за ілюмінатарамі. Але ненадоўга. Мы працуем, забываючы на адпачынак і сон. Яшчэ і яшчэ правяраем тэхніку, абсталяванне: і прызначаныя для высадкі, і запасныя. А «ўра» будзем крычаць потым. I то, відаць, адзін я. С. В. чужая планета не дзіва, а П. К. на яго раўняецца.

Да высадкі асталося чатыры дні!

Частка трэцяя

I

На караблі, як і на Зямлі, у гэты час была ноч. Нават сонца і тое знаходзілася на тым баку Марса. Так што ўпершыню за некалькі месяцаў на некаторы час спалучыліся ўмоўны і сапраўдны падзел сутак. Бурмакоў і Віця спалі. Павел дзяжурыў. Ён любіў такія ціхія гадзіны, калі ўсё наўкола замірае і толькі мігценне індыкатараў на пульце напамінае, што «Набат» імчыцца ў касмічнай прасторы, а нястомныя агрэгаты ахоўваюць спакой чалавека.

Сённяшняя Паўлава вахта знешне нічым не адрознівалася ад іншых. Тая ж цішыня каля пульта, і нішто не патрабуе ад яго захадаў, дзейнасці, Сядзі, думай... I ўсё-такі гэта дзяжурства было адметнае, асаблівае. На самым пачатку яго «Набат» ператварыўся ў штучны спадарожнік планеты, выйшаўшы на амаль кругавую арбіту з аддаленнем ад паверхні каля ста пяцідзесяці кіламетраў. Яшчэ ніколі чалавек не быў так блізка ад Марса!

Павел ссунуў ахоўныя засланкі з ілюмінатараў, і Марс адразу пагрозліва наблізіўся да карабля. Павел бываў на зямных арбітальных станцыях, але ніколі не адчуваў трывогі, няўпэўненасці. А зараз глядзеў на незнаёмыя і ўвогуле адсюль мірныя краявіды, і яму хацелася глыбей уціснуцца ў крэсла, быць далей ад навіслай над караблём вялізнай планеты.

Павел пасміхнуўся са свайго страху. Пагроза калі і існавала, то толькі ў яго фантазіі. Проста за доўгі час прывык, што за ілюмінатарамі «Набата» — неабсяжная адкрытая прастора. Гэта, напэўна, нешта падобнае на марскую хваробу ў новым, касмічным выданні. Ці адолее ён яе? Паўлу ўспомнілася, як аднойчы ў Чорным моры яго на яхце заспеў шторм. Даўно тое было. Але і да гэтага часу па целе бягуць халодныя і пякучыя мурашкі, калі ўспамінаецца, як рытмічна і бяздумна накатваліся на маленькую слабую яхту высачэзныя шэрыя валы з белымі пеннымі грывамі, як нібы прыціскалі яго да палубы цяжкія хмары беспрасветнага неба.

Тады Павел справіўся. Спачатку з сабой, з сваёй марской хваробай, потым і з ашалелай стыхіяй. Бо выкінуў з галавы небяспеку, страх. Забыўся на іх. Бачыў толькі сілу, якую мусіў адолець...

Павел у думках яшчэ быў на Зямлі, сярод бурных марскіх хваляў і таму не адразу ўцяміў, што нешта адбылося. Быццам у незаўважны рух карабля ўварвалася штосьці старонняе. I адразу знікла. Яно было такое няўлоўнае, што Павел не паверыў сабе. Імгненне-другое ён тупа глядзеў на па-ранейшаму спакойныя індыкатары, потым схамянуўся, націснуў клавішу кантрольнай сістэмы аўтапілота. Запіс на прыборы папоўз у адваротным кірунку. Нябачнае пяро вычэрчвала роўную хвалепадобную лінію. Павел хацеў быў ужо выключыць электроннага кантралёра, як пяро раптам падскочыла ўгору, пакінуўшы за сабой адзінокі і не надта высокі пік. Гэта азначала, што «Набат» нібы спатыкнуўся ў сваім палёце, зусім як чалавек, які падняў нагу, але зрабіў крок, затрымаўшыся. Павел перасмыкнуў плячамі і праверыў, ці не было сустрэчы з буйным метэарытам. Прастора на шмат кіламетраў навокал была чыстая. Увогуле, ён мог гэта і не правяраць — з’яўленне метэарыта адзначылі б іншыя прыборы.