Janusz Zajdel: Paradyzja

Obraz na ekranie ukazywał w animacji tę apokaliptyczną wizję, a głos spikera, odpowiednio modulowany, potęgował nastrój grozy. Rinah wyobraził sobie, że mogłoby to się zdarzyć podczas jego pobytu w Paradyzji i poczuł niemiły dreszcz przerażenia. Teraz już nie dziwił się ostrożności i nieufności, z jaką traktowano tu obcych. Jeśli nawet przesadą jest twierdzenie, że współczesna Ziemia planuje zniszczyć Paradyzję, to przecież wystarczyłby jeden szaleniec z termonuklearną głowica…

"Należy więc zawsze pamiętać, że Paradyzja istnieć może tylko jako całość i każde naruszenie więzi mechanicznej, spajającej poszczególne jej segmenty, byłoby zgubne dla wszystkich jej obywateli. Dbałość o bezpieczeństwo jest podstawowym obowiązkiem każdego Paradyzyjczyka. Nie należy przy tym zapominać, że oprócz zewnętrznych zagrożeń istnieją także wewnętrzne. Każdy może być dywersantem, pragnącym zagrozić naszemu najlepszemu ze światów – światu zbudowanemu przez ludzi dla ludzi, planecie zaprojektowanej w każdym szczególe dla optymalnego zaspokajania potrzeb jej mieszkańców".

Na ekranie pojawiły się znowu barwne piktogramy. Rinah poczuł, że jego głowa uwolniona została z uścisku chwytaka. Spojrzał w stronę sąsiedniego fotela. Tubylec – mężczyzna w średnim wieku, grubawy i czerwony na twarzy, chrapał w najlepsze. Głośnik zabrzęczał krótkim, urywanym sygnałem. Człowiek na fotelu zbudził się, spojrzał wkoło nieprzytomnym wzrokiem.

– Spałem?! – wykrzyknął ze zgrozą i wyrzutem. – Dlaczego mnie nie obudziłeś?!

– Skąd mogłem wiedzieć?… Patrzyłem na ekran. Dla mnie była to dość interesująca pogadanka.

– Tfu, do stu diabłów! – zaklął tubylec. – Dodatkowe punkty karne za zamykanie oczu!

Głośnik obwieścił odwołanie alarmu i zdjęcie blokady przejść. Fotele uwolniły siedzących na nich ludzi, na ekranie ukazała się twarz lektora, zapowiadającego wiadomości poranne.

– Co za fatalny dzień! Co najmniej trzy dziesiąte do tyłu… Kiedy ja to odrobię? – jęknął człowiek w pomarańczowym kombinezonie.

Przewodnik zjawił się już około siódmej i powitał Rinaha gorliwymi przeprosinami za poranny alarm.

– Na nasze usprawiedliwienie – powiedział, rozkładając bezradnie ręce – mogę tylko wyjaśnić, że sami nie jesteśmy w stanie przewidzieć terminu kolejnego alarmu ćwiczebnego. System awaryjny ogłasza stan zagrożenia, a obowiązkiem ludzi jest sprawne wykonywanie przydzielonych zadań.

Rinah, choć niewyspany i porządnie głodny, zapewnił przedstawiciela gospodarzy, że doskonale rozumie specyfikę miejscowych warunków. Przybysz nazywał się Alvi, a jego zadaniem – jak oznajmił – było udzielanie gościowi wszechstronnej pomocy podczas poznawania świata Paradyzji. Był młodym, sympatycznym blondynem o pogodnej twarzy i niebieskich, trochę rozbieganych oczach. Znając skrupulatność, z jaka Paradyzyjczycy dbali o bezpieczeństwo swej sztucznej planety, Rinah pomyślał, że zadania Alviego nie ograniczają się do roli przewodnika. Aby uniknąć niedomówień, spróbował nawet wyrazić głośno swe domysły.

– Och, nie! – zaśmiał się w odpowiedzi Alvi. – Teraz już nie korzysta się z takich sposobów. Od dawna zniesiono zasadę wzajemnego nadzoru, a nawet obowiązek meldowania spostrzeżeń. Naszego bezpieczeństwa nie możemy dziś opierać na podstawach tak niepewnych, jak subiektywna obserwacja. Nie tylko przybysze z zewnątrz, ale każdy, bez wyjątku, podlega nadzorowi Centralnego Systemu Bezpieczeństwa. Informacje o wszelkich czynach i zamiarach, mogących naruszyć stan równowagi fizycznej lub bezpieczeństwo planety, docierają natychmiast do głównego rejestru, gdzie są skrupulatnie analizowane. Zapewniam cię, że o próbie zaszkodzenia naszemu światu można tutaj co najwyżej pomyśleć, nic ponadto…

– Czy… systemowi bezpieczeństwa służą także te przejrzyste ściany? – Rinah wskazał na szklane tafle dzielące pokoje. – W pewnym stopniu, aczkolwiek pośrednio… Ale to dość złożona sprawa. Myślę, że jesteś głodny. Proponuję więc pójść na śniadanie, a potem będzie dość czasu, by wyjaśnić wszystko, czego będziesz ciekaw. A ściany… – Alvi podszedł do jednej z tafli i dotknął jakiegoś punktu w jej dolnej części. – Możesz uczynić je nieprzejrzystymi, jeśli czujesz się skrępowany.

Ściana utraciła nagle przezroczystość i stała się szarobłękitna" jakby ktoś z zewnątrz chlusnął na szkło olejną farbą.

– Ach, więc to tak! – uśmiechnął się Rinah. – To zmienia postać rzeczy. Zastanawiałem się, jak można stale mieszkać w takiej gablotce…

– Można się do tego przyzwyczaić. My bardzo rzadko zasłaniamy ściany naszych pokoi. Porządny człowiek nie ma właściwie niczego do ukrywania w swym codziennym życiu. Szklana, przejrzysta ściana to jakby legitymacja, wizytówka szczerego, uczciwego obywatela. O ile dobrze pamiętam, w którymś ze starych ziemskich utworów literackich była przedstawiona wizja "szklanych domów". My ją właśnie zrealizowaliśmy. A poza tym, taki wizualny kontakt z sąsiadami stwarza bardzo silną więź między ludźmi, integruje społeczność całego piętra… Ja wiem, dla ciebie, przywykłego do nieprzejrzystych ścian i murów, taki wgląd do sąsiednich mieszkań może wydawać się czymś niewłaściwym. Ale, zauważ, my nie mamy okien na świat, na krajobraz… A właściwie… mamy właśnie ściany, przez które widzi się to, co jest jedynym światem i krajobrazem tej planety miejsca przebywania innych ludzi. Zapewniam cię, że daje nam to poczucie bezpieczeństwa. Domyślam się, że trudno ci to pojąć…

– Staram się was zrozumieć, a to, co mówisz, przekonuje mnie… w pewnym stopniu.

– Istnieje jeszcze pewne uzasadnienie historyczne… W czasach, gdy nasi przodkowie zaczynali budować wnętrze Paradyzji, mieli do dyspozycji tylko gołe stalowe pomosty, dzielące każdy segment na poszczególne poziomy. W pierwszych latach budowy planety ludzie obozowali grupami na tych rozległych pomostach, a granice obozowisk znaczono białymi liniami na podłodze. Nie było to najwygodniejsze rozwiązanie, ale wówczas stanowiło jedyną możliwość. Sąsiedzi przeszkadzali sobie nawzajem, dzieci hałasowały… Nim jednak powstały ściany mieszkań, wszyscy już zdążyli przywyknąć do takiego stanu, nauczyli się przechodzić bez hałasu przez teren sąsiadów i nie zwracać uwagi na ich prywatne życie. Coś nam z tego pozostało, jakieś nawyki, sentymenty…

– Wiec ściany zostały celowo tak zaprojektowane? Skąd wzięliście ten niezwykły materiał?

– Ach, po prostu… zbieg okoliczności – wyjaśnił Alvi, prowadząc Rinaha przez amfiladę kolejnych pokoi w stronę głównego korytarza. – Te płyty, a także mechanizmy napędu rozsuwanych drzwi, w założeniu przeznaczone były do innych celów. Otóż, według pierwotnych zamierzeń, na Tartarze miały powstać gigantyczne szklarnie do uprawy ziemskich roślin użytkowych. Płyty te, wykonane z materiału o nazwie "vardens", zapewniają możliwość zmiany przejrzystości i gęstości optycznej poprzez działanie odpowiednich potencjałów elektrycznych. Użyte jako okna szklarni, mogą, stosownie do potrzeb, regulować nasłonecznienie upraw i zabarwienie światła, utrzymywać właściwą temperaturę… Są przy tym niezmiernie trwałe i odporne na uderzenia, a więc w praktyce nietłukące. Mogą być, przy zastosowaniu pewnych mechanizmów, przesuwane, żeby otwierać lub zamykać okna szklarni… Jak wiesz, nasi przodkowie, z dobrze ci znanych przyczyn, zrezygnowali z zasiedlenia planety Tartar i stworzyli Paradyzję z materiałów, którymi dysponowali… Yardensowe płyty służą więc teraz innemu celowi…