Neal Stephenson - Peanatema

Erasmas:Fraa z Saunty Baritoe z czternastego wieku p.r., który wspólnie z Uthentine stworzył gałąź metateoryki nazwaną protyzmem złożonym. Jego imiennik, fraa z Saunta Edhara, żyje w trzydziestym siódmym stuleciu p.r. i jest narratorem Peanatemy.

Ethras:Dość zamożne i wpływowe starożytne miasto-państwo, które w Złotym Wieku (od ok. –2600 do –2300) wydało wielu znamienitych teorów, między innymi Thelenesa i Protasa. Miejsce akcji wielu dialogów badanych i odtwarzanych przez fidów.

Etrevaneński — patrz: Romans etrevaneński.

Evenedrycy:Wcześnie powstały odłam halikaarnijczyków.

Evenedryk:Uczeń Halikaarna, który kontynuował dzieło mistrza w okresie Rekonstrukcji i przyczynił się do założenia referatów semantycznych.

Ewokacja:Powołanie deklaranta w rycie voco.

Extramuros:Świat za murami matemu; świat sekularny.

Faanowie:Wczesny odłam proceńczyków.

Fid (fida):Młody deklarant (deklarantka), który nie przystąpił jeszcze do żadnego zakonu. Patrz także: Kwalifik.

Fikochwast:Pospolite zielsko. Po przeżuciu ma działanie pobudzające, w większych dawkach psychoaktywne. Należy do Jedenastki.

Fizjologik:W epoce między Cnoüsem i Diaksem — myśliciel, zwolennik Drogi Hylaejskiej, czyli przedstawionej przez Hylaeę interpretacji wizji ojca. Poprzednicy teorów i założycieli Oritheny. Patrz także: Deolatra.

Fluks:Główny język świata sekularnego, pochodzący od starego języka „barbarzyńców” (nie orthyjskiego). Słownictwo fluksyjskie pokrywa się z orthyjskim w zakresie pojęć abstrakcyjnych, terminów technicznych, medycznych i prawnych. Mieszkańcy extramuros najczęściej umieją czytać, choć czynią to rzadko; kiedy zaś chcą utrwalić tekst w formie pisanej, posługują się improwizowanymi systemami pisma, takimi jak kinagramy i logotyp. Język fluksyjski można jednak zapisać także w tym samym alfabecie, którego używa orth.

Fraa:Deklarant płci męskiej.

Funda:W najogólniejszym sensie — wszelki majątek zgromadzony i posiadany przez dynastię w świecie matemowym. Poza nielicznymi wyjątkami określenie używane w odniesieniu do budynków i ich zawartości.

Gheeth:Potoczne, lekko pejoratywne określenie jednej z grup etnicznych w świecie sekularnym.

Grabie Diaksa:Zwięzły termin użyty przez Diaksa na schodach Oritheny, skąd ogrodniczymi grabiami przepędził wróżbitów. Jego znaczenie można streścić następująco: nie należy wierzyć w coś tylko dlatego, że pragniemy, aby to było prawdą. Po tamtym wydarzeniu większość fizjologików przyjęła ideę Grabi i stała się teorami (to również nazwa ukuta przez Diaksa). Ci, którzy się z nim nie zgodzili, zwani są od tamtej pory entuzjastami.

Gryzipiórek:Termin pejoratywny używany przez fraa Orola na określenie wysokiego rangą urzędnika państwa sekularnego.

Gwiezdnykrąg: odpowiednik ziemskiego obserwatorium astronomicznego, zwłaszcza wyposażonego w liczne teleskopy.

Halikaarn:Saunt żyjący u schyłku Epoki Praksis, zajadły przeciwnik Proca. Znany również jako saunt Halikaarn Wielki. Jest uważany za przywódcę szkoły teoryki zapoczątkowanej przed tysiącami lat przez Protasa i Thelenesa. Jego dzieło kontynuował jego uczeń Evenedryk i referaty semantyczne.

Halikaarnijczyk:Człowiek lub instytucja związani z sauntem Halikaarnem lub którymś z zakonów kontynuujących tradycje referatów semantycznych. Często postrzegani jako naturalni przeciwnicy proceńczyków i faanów.

Hierarcha:Członek wyspecjalizowanej kasty deklarantów, do której obowiązków należy zarządzanie matemami i koncentami, kontakty ze światem sekularnym i hierarchami z innych matemów, obrona matemu przed sekularami, pilnowanie porządku i nadzorowanie przestrzegania Dyscypliny.

HŚT — patrz: Hylaejski Świat Teoryczny.

Hylaea:Jedna z dwóch córek Cnoüsa (drugą jest Deät). Według jej interpretacji wizja ojca przedstawiała wyższy, doskonalszy świat (Hylaejski Świat Teoryczny, HŚT), zamieszkany przez czyste formy geometryczne, które geometrzy ze świata materialnego mogą co najwyżej nieudolnie kopiować.

Hylaejski Świat Teoryczny:Nazwa używana przez większość zwolenników protyzmu na określenie wyższego wymiaru egzystencji, zamieszkanego przez doskonałe formy geometryczne, twierdzenia i inne czyste idee (cnoöny).

Ikonografia:Uproszczony i pod wieloma względami wysoce niedokładny schemat pojęciowy, za pomocą którego mieszkańcy Saeculum opisują świat matemowy; często przyjmuje formę teorii spiskowej lub aluzji do postaci i wydarzeń rozpowszechnionych w kulturze popularnej.

Ikosaedr:Bryła geometryczna podobna do kuli, mająca dwadzieścia identycznych ścian o kształcie trójkątów równobocznych.

Iluminacja:Nagłe, zwykle niespodziewane olśnienie.

Inkanter:Postać legendarna, w folklorze łączona z zakonami halikaarnijskimi, potrafiąca przekształcać świat materialny za pomocą zaszyfrowanych słów i fraz.

Inkwizycja:Ciało kontrolne o zasięgu ogólnoświatowym, odpowiedzialne za utrzymanie jednorodnego standardu Dyscypliny we wszystkich matemach i koncentach. Działa najczęściej za pośrednictwem Regulatora.

Itowie:Kasta w świecie matemowym całkowicie odseparowana od deklarantów, odpowiedzialna za obsługę urządzeń syntaktycznych i retikulum.

Jedenastka:Lista roślin zakazanych intramuros, zwykle ze względu na niepożądane właściwości farmakologiczne. Dyscyplina stanowi, że każdy okaz któregoś z przedstawicieli Jedenastki znaleziony w obrębie matemu należy bezzwłocznie wyrwać z korzeniami i spalić, a fakt ten odnotować w kronice.

Jednorazowiec:Potocznie unarysta(zob.).

Jestokej:Substancja chemiczna pochodzenia naturalnego, która w odpowiednio wysokim stężeniu w mózgu wywołuje poczucie, że wszystko jest w porządku. Poziom jestokej u można regulować w sposób sztuczny, na przykład poprzez przyjmowanie błogonia.

Kapituła:Lokalna jednostka organizacyjna zakonu deklarantów. Struktura zakonu rozciąga się zwykle na cały świat matemowy; w konkretnych matemach i koncentach reprezentują ją kapituły. Często zdarza się, że matem składa się z dwóch lub więcej odrębnych kapituł należących do różnych zakonów. Tak jest na przykład w Edharze.

Kefedokhles:Zarozumiały i pedantyczny rozmówca.

Kelx:(1) Religia sięgająca korzeniami szesnastego lub siedemnastego wieku p.r. Nazwa powstała przez skrócenie orthyjskiego słowa ganakelux, oznaczającego „miejsce trójkątów”. W ikonografii kelksu trójkąt jest niezwykle ważnym symbolem. (2) Arka kelksu.

Kewierny:Wyznawca Kelksu (Trójkąta).

Kinagramy:Zestaw prostych ideogramów, używany przez sekularów w charakterze pisma.

Klarant:Inaczej: deklarant. Określenie pejoratywne używane extramuros i wiązane z sekularami, którzy hołdują ikonografiom przedstawiającym deklarantów w wybitnie niekorzystnym świetle.

Kłąb:Poletko o kształcie zbliżonym do sześciokąta, na którym uprawia się rośliny różnych gatunków (w mniejszym lub większym stopniu zmodyfikowane genetycznie), zapewniające pełne wyżywienie jednemu deklarantowi. Sieć zależności symbiotycznych wzmacnia rośliny i zwiększa plony, hamując zarazem ubożenie gleby. W koncentach stosujących system kłębów każdy deklarant jest odpowiedzialny za jedno takie poletko, ale plony zbierane są łącznie i gromadzone we wspólnej puli, z której żywi się cały koncent. Ponieważ matem nie mógłby przestrzegać Dyscypliny, będąc uzależnionym od dostaw żywności z Saeculum, system kłębów jest mechanizmem kluczowym dla powodzenia Rekonstrukcji.