John Varley - Złoty wiek

— W ten sam sposób myślałeś, kiedy kazałeś oblać go kawą.

— Zgadza się. Teraz już cię zna. Musimy dać mu okazję, żeby cię poznał bliżej.

— To jaki masz pomysł?

Sherman mi powiedział i oto wchodziłam na schody ruchome w Oakland. W chwili kiedy Smith mnie zobaczył, sięgnęłam do torebki. Uśmiechnęłam się do niego, nacisnęłam odpowiedni guzik w torbie i schody ruchome stanęły.

— Coś często na siebie wpadamy, prawda? — powiedziałam.

Nie spodziewałam się, że będzie tak nieśmiały. Musiałam wymusić na nim zaproszenie na kolację. Zaczynałam się zastanawiać, czy mój wspaniały skórokombinezon jest rzeczywiście tak wspaniały.

Z perspektywy czasu widzę, że oczekiwałam od niego podobnej znajomości roli jak moja. Założyłam, że podobnie jak ja czuje poruszające nim sznurki władcy marionetek. Ale niby dlaczego miałby czuć? Jeżeli już, to ja nim kierowałam, a on nie mógł tego wiedzieć. Tylko ja znałam scenariusz, a w każdym razie szkic scenariusza tego wieczoru.

Ponieważ nie zaproponował, że mnie zawiezie, uznałam, że nie ma samochodu, więc poprowadziłam go na parking, gdzie przygotowaliśmy plan awaryjny. Tu omal się nie wpakowałam w tarapaty.

Jak już wspomniałam, pompowanie danymi daje fakty, ale niewiele pomaga w rozpoznawaniu powiązań. Na parkingu stało z milion pojazdów, a ja nic o nich nie wiedziałam. Znałam marki, ale poza tym przy wyborze „swojego” zdana byłam na instynkt.

Logicznie uznałam, że powinnam wybrać coś małego, w zgodzie z moim statusem społecznym i ekonomicznym, lecz logika nie zawsze pomaga. Skąd mogłam wiedzieć, że nie zawsze duże samochody są droższe, a małe tańsze?

Ten, który wybrałam, był niski i wyglądał na ciasny. Jak tylko go wskazałam, zrozumiałam swój błąd. Smith dziwnie na mnie spojrzał. Cóż, było za późno na zmianę decyzji. Sięgnęłam do torebki i wszystkie zamki się odblokowały, zanim Smith podszedł na tyle blisko, by mógł coś zauważyć. Potem wsiedliśmy i spojrzałam na system kierowania. Wyglądał na nieskomplikowany i skuteczny, choć uznałam, że przydałby się radar. Wsunęłam kluczyk do stacyjki. Wyczuł właściwą kombinację, uruchomił silnik i ruszyłam.

Poszło mi łatwo. Pojazd okazał się znacznie szybszy niż wszystkie inne na drodze. Wykorzystywałam rezerwę szybkości do wyprzedzania innych samochodów, utrzymując szybkościomierz możliwie jak najbliżej czerwonej kreski. Znaki doprowadziły mnie do placu Londona.

Nie powinnam była ujawniać, że znam francuski. Zanim się zorientowałam, że to nie pasuje do mojej roli, już rozmawiałam z kelnerem.

Jedzenie było kiepskie. Jestem pewna, że wszystkim poza mną smakowało, ale dla mnie było bez smaku, jakbym żuła tekturę. Nasze organizmy wymagają zupełnie innych związków chemicznych niż organizmy dwudziestaków, włącznie z takimi, które bez wątpienia zabiłyby Billa Smitha, a co najmniej przyprawiły go o ciężką chorobę. Byłam przygotowana. Miałam ze sobą kapsułki zawierające wszystkie trucizny niezbędne każdej szanującej się istocie z dziewięćdziesiątego dziewiątego stulecia. Przez cały wieczór ściskałam je w dłoni i wrzucałam do alkoholu. Miały tę dodatkową zaletę, że całkowicie neutralizowały działanie etanolu. Jedzenia ledwo skub-nęłam, jechałam na podwójnych szkockich.

Opowiedział mi wiele rzeczy, które już znałam. Bili Smith stal się najbardziej drobiazgowo badaną postacią dwudziestego wieku. Obserwowaliśmy go od narodzin (przez cesarskie cięcie) do śmierci.

Wkraczając w dwudziesty wiek, żywiłam niemałą pogardę dla pana Smitha. Patrząc na jego życie z zewnątrz, człowiek musiał się zastanawiać, jak ktoś, kto miał tyle atutów, osiągnął tak mało. Byl dla mnie kimś wiecznie narzekającym, kto wkrótce zostanie pijaczyną. Zajmował odpowiedzialne stanowisko i pracował nad jego utratą. Nie sprawdził się w małżeństwie.

Żyl w czasach, kiedy ludzkość, z mojej perspektywy, była najbliższa raju na Ziemi, i w kraju, który zgromadził więcej bogactwa, jakkolwiek je mierzyć, niż jakikolwiek kraj w historii. Odtąd miał być już tylko zjazd w dół, aż ludzkość osiągnie swój nadir, te dni odległej przyszłości, które są moim domem.

Nic dziwnego, że łapałam się na myśli: „Na co on się, do cholery, skarży?”

Tymczasem wiek dwudziesty roił się od niezadowolonych. Martwili się o stosunki międzyludzkie. Skarżyli na wysokie koszty utrzymania. Mieli długi zestaw słów na oznaczenie problemów, które ich trapiły, terminów takich jak stres, dezintegracja, anomia. Brali pigułki przeciwko czemuś, co nazywali depresją. Uczęszczali na kursy samoakceptacji. Wyskrobywali co czwarte ze swoich dzieci. Z całą powagą uważali, że mają kłopoty.

A jednocześnie trudzili się jak mrówki nad niszczeniem swojego świata. Po latach wysiłku zbudowali przeszło trzysta gigaton broni jądrowej i potem się oszukiwali, że ich nie użyją. Uruchomili proces, który miał doprowadzić do zagłady wszystkie gatunki zwierząt poza nimi samymi, niektórymi owadami i milionem gatunków błyskawicznie mutujących bakterii, przez co skazali ich potomków, takich jak ja, na zniknięcie z powierzchni Ziemi. Oni sprowokowali we mnie takie zmiany, że nie mogłam dłużej oddychać ich powietrzem i jeść ich jedzenia.

Trudno się dziwić, że wymyślili rozpacz egzystencjalną.

Jednak co innego oglądać kronikę czyjegoś życia, a co innego słuchać żywego człowieka. Byłam przygotowana na tę opowieść, wierzyłam, że potrafię utrzymać uśmiech na twarzy do końca.

Ale kiedy zaczął mówić, łapałam się na tym, że mu współczuję.

Smith nie skomlał. Właściwie nawet się nie skarżył. Szkoda, byłoby znacznie łatwiej czuć do niego zdrową pogardę. Rzecz w tym, że mówił zwyczajnie prawdę. Był samotny i nie wiedział, co z tym począć. Kiedyś potrafił zatracić się całkowicie w pracy, ale teraz metoda już nie działała. Nie mógł zrozumieć, dlaczego wszystko straciło sens. Działając jako swój własny lekarz, przepisał sobie na lekarstwo etanol. Czasami wydawało się, że lek pomaga, ale jeszcze nie wszystkie skutki kuracji się ujawniły. Nie wiedząc skąd, wiedział, że o coś mu chodziło, ale przegapił to i teraz miał przed sobą tylko drogę w dół. Lepiej już nie będzie.

I tak wahałam się między współczuciem a chęcią chwycenia go za kołnierz i policzkowania, póki nie oprzytomnieje. Gdybym urodziła się w dwudziestym wieku, byłabym pewnie pracownikiem społecznym. Nie potrafiłam nawiązać kontaktu osobistego z ba ranem bez angażowania się w jego sprawy. Za bardzo się wczu-walam.

Do diabla, o ileż łatwiej jest ich ogłuszać i kopniakami zapędzać do Bramy. Wtedy nie muszę wysłuchiwać skarg i płaczów.

Ten facet potrafił pić. Pewnie to samo myślał o mnie.

Trzymał się bardzo dobrze. Kiedy podano jedzenie, zorientował się, że historia życia wylewała się z niego nieprzerwanym monologiem, i poczuł się z tego powodu winny. Spytał więc o mnie.

Byłam, oczywiście, zabezpieczona na taką okazję. Razem z Shermanem opracowaliśmy mój życiorys, ale miałam nadzieję, że nie będę musiała go opowiadać. Miałam dość kłamstw. Ale opowiedziałam i chyba dobrze wywiązałam się z zadania. Smith kiwał głową we właściwych miejscach i zadawał pytania sympatycznie, bez wścibstwa.

Zadowolona z siebie kontynuowałam opowieść, kiedy nagle zdałam sobie sprawę, że on nie wierzy w ani jedno moje słowo.

Miał jakiś dziwny błysk w oku. Powiedziałam sobie, że może to alkohol, ale sama w to nie wierzyłam.

Nie, on uznał, że jest coś, o czym nie chcę mówić, i miał stuprocentową rację.