Владимир Шитик - Скачок у нiшто (на белорусском языке)

- Калi я пайшоў да берага другi раз, - пачаў Шабанаў, - то быў хiтрэйшы. Я прыкладна ведаў, што мяне чакае. Калi закружылася галава, я не стаў працiвiцца чужому ўздзеянню, таму хутчэй упаў на пясок, стараючыся не варушыцца. Не ведаю чаму, але гэта аказалася правiльным. Галаве стала крыху лягчэй, i праз трызненне мне ўдалося тое-сёе ўбачыць. Помню, як змыла хваляй, як пацягнула па паверхнi, як пачаў правальвацца глыбей. Вось тады ў вадзе я адчуў нейкi рух, не плынь, а нешта iншае, абмежаванае вузкiмi рамкамi. Ты, Васiль, успамiнаў пра рыб. Можа, гэта былi яны. А можа, якiя iншыя iстоты. Вакол мяне ўвесь час бурлiў вiр, i хаця ў касцюме было паветра, яно не трымала мяне, я працягваў апускацца ўсё нiжэй. Мяне здзiвiла, што ўжо досыць глыбока, а цiску вады не адчуваю. Я спалохаўся. Зрабiў спробу вырвацца i дапусцiў гэтым самым памылку. Зноў закружылася галава, я правалiўся ў небыццё, з якога выйшаў толькi апынуўшыся на беразе. Каб не кiбы, паплаваў бы яшчэ. А цяпер давайце паглядзiм плёнкi.

У касцюм Шабанава былi ўманцiраваны шэсць маленькiх кiнакамер. Калi ён вярнуўся, iх засталося пяць. Шостая недзе прапала.

- Зачапiўся за што, а можа, робаты, як цягнулi, адарвалi, - сказаў Шабанаў.

Ды хапiла i астатнiх. Яны ўключылiся ў той момант, як мора хлынула на бераг.

Савацееву ўдалося сiнхранiзаваць зафiксаванае плёнкамi так, каб на экране атрымлiвалася цэльная i аб'ёмная карцiна. Мора было такое ж, якiм людзi яго бачылi кожны дзень, на глыбiнi нават яшчэ спакайнейшае. Тым больш было дзiўна, што Шабанаў рухаўся рыўкамi.

Апараты з аўтаматычнай наводкай хутка прывыклi да навакольнага асяроддзя. У вадзе яны заўважылi ценi, якiя кружылi навокал Шабанава. Апараты павялiчылi рэзкасць, выбралi адпаведную падсветку, i ценi ператварылiся ў незвычайных... рыб. Доўгiх, велiчынёй з чалавека, вузкiх i вастраносых.

- Васiль не памылiўся, - узрадаваўся Шабанаў.

Касяк, гаворачы зямной мовай, быў немалы - рыбы акружалi чалавека шчыльна, час ад часу кранаючы яго цела рабрыстымi плаўнiкамi.

- Навошта я варушыўся, - пашкадаваў Шабанаў.

- Апараты раскажуць, што трэба, - супакоiў Корзун.

- Не, я заўважыў бы больш. Хоць ты паўтары дослед.

Паказалася жоўтае дно. I тут яно нагадвала бераг - пясчанае, без прыкмет якой-небудзь раслiннасцi. Рыбы, не спыняючыся, плылi далей з вялiкай хуткасцю.

Нарэшце рух рыб запаволiўся. На экране з'явiлiся нагрувашчваннi каменняў, якiя зблiзку аказалiся гротамi. Цi то рыбы жылi тут, цi што iншае было, кiнаапараты не ўлавiлi. Вiдаць, рыбы перасталi падтрымлiваць Шабанава, i ён апусцiўся на дно, бо па экране ў гэты час прабеглi цёмныя палосы. Потым зноў праяснела.

Шабанаў ляжаў ля ўвахода ў грот. Рыбы трохi пакруцiлiся каля яго i паплылi некуды. I зноў палосы прабеглi па экране.

- Навошта было цябе несцi? - усмiхнуўся Корзун.

- Ты таксама, напэўна, пабываў на гэтым дне. Хаця!.. - Шабанаў здзiўлена паглядзеў на таварышаў. - Здаецца, успомнiў. - Ён адвярнуўся ад экрана. - Зараз мяне перанясуць да другога грота. Там ля ўвахода будзе кучка цi то водарасцяў, цi то тутэйшых актынiй.

- Праўда! - падхапiўся Савацееў.

Па экране трэцi раз прайшлi палосы.

- Успомнiў! Га? - дзiвiўся сам Шабанаў.

Перанёсшы яго, рыбы доўга не вярталiся. Амаль увесь дзень. I столькi ля экрэна прасядзелi касманаўты, баючыся лрапусцiць якую-небудзь дэталь.

- Шкада, што не вiдаць майго цела, - сказаў Шабанаў задумлiва. Што-небудзь яшчэ ўспомнiў бы.

- Глядзi, глядзi! - перапынiў яго Савацееў.

Падплыла рыба, павiсла нерухома, паводзячы плаўнiкамi, як сом вусамi. Вочы - вузкiя шчылiны - паблiсквалi чырванаватымi агеньчыкамi. Праз некаторы час рыба варухнула носам кучку водарасцяў i зноў замерла. Неўзабаве да яе далучылiся яшчэ дзве. Звёўшы галовы ў адно месца, яны быццам раiлiся. Шабанаў аж засмяяўся, такiм недарэчным здалося яму гэтае меркаванне. I раптам рыб пабольшала. Яны зноў утварылi кальцо. Шабанаў адарваўся ад дна, i рыбы рушылi ў дарогу.

Мора хвалявалася. Вяртаўся Шабанаў ужо ноччу. Рыбы паводзiлi сябе цяпер неспакойна. Частка iх адлучылася, закруцiлася ўсё хутчэй i хутчэй. Пасярод круга ўзнiкла варонка, якая ўсё павялiчвалася. I тады ў вiр кiнулiся астатнiя рыбы. А на экран з вялiкай хуткасцю пачаў наплываць чорны бераг.

Калi Шабанаў апынуўся на грэбнi хвалi, нi варонкi, нi рыб апараты ўжо не ўбачылi. Толькi хвалi, як ашалелыя, адна за другой накочвалiся на бераг. А адтуль, перабiраючы механiчнымi нагамi, выходзiлi робаты.

- Падарожжа закончана! - Шабанаў устаў i жартаўлiва пакланiўся.

- Кiнь ты, - скрывiўся Савацееў, - табе ж самому не да жартаў. Лепш окажы, ты зразумеў, што гэта?